اشعه ماورای بنفش و محیط زیست

طی روزهای اخیر با گرم تر شدن هوا میزان تابش اشعه ماورای بنفش نیز بیشتر شد؛ اشعه ای که هرسال در روزهای گرم افزایش می یابد.

به گزارش آرتیو اشعه ماورای بنفش (UV) در سال 1807 میلادی کشف و در سال 1879 به کمک دستگاه های نورسنجی مشخص شد که اشعه های نور خورشید با طول موج کمتر از 300 نانومتر به زمین نمی رسند و لایه ازن آن ها را جذب می کند. در اواخر دهه 1950 میلادی دکتر دونالد رابستون با استفاده از فسفر میزان اشعه ماورای بنفش (UV) را  روی موجودات زنده به صورت علایم الکتریکی نشان داد. شناسایی اشعه ماورای بنفش از اهمیت ویژه ای برخوردار است چرا که این اشعه اثرات مضری بر سلامت موجودات زنده وارد می کند.

*برای اولین بار کاهش چشمگیر ازن در اواسط دهه 1980 بر فراز قطب جنوب مشاهده شد. از آن زمان دانشمندان کاهش های فصلی بارزی از لایه ازن را در قطب جنوب و به میزان کمتر در عرض های جغرافیایی متوسط از قبیل آمریکای شمالی تایید کرده اند. تخریب لایه ازن موجب تشدید نگرانی ها در خصوص سلامت و اثرات محیط زیستی ناشی از افزایش اشعه UV شده است. اشعه UV سبب ایجاد بسیاری از مشکلات بهداشتی از جمله سرطان و مشکلات محیط زیستی از قبیل کاهش جهانی جمعیت دوزیستان و رنگ پوست و رنگ پریدگی صخره های مرجانی می شود.

شاخص جهانی اشعه ماورای بنفش (UV)

شاخص UV یک سیستم بین المللی برای گزارش شدت اشعه ماورای بنفش است که توسط سازمان بهداست جهانی WHO سازمان جهانی هواشناسی، برنامه محیط زیست، سازمان ملل و کمیته بین المللی محافظت در برابر اشعه های غیر یونیزاسیون (ICNIRP) ابداع شده است. این شاخص مقدار اشعه ماورای بنفش خورشید را در سطح زمین نشان می دهد همچنین ریسکهای مورد انتظار تماس بیش از حد با اشعه خورشید را به صورت روزانه پیش بینی می کند.

دامنه شاخص از صفر تا مقادیر بالاتر متغیر است. مقدار بالاتر شاخص پتانسیل بیشتری برای آسیب رسانی به پوست و چشم دارد و در مدت زمان کوتاه تر صدمات شدیدتری را به وجود می آورد. افزایش چشمگیر شیوع سرطان پوست در افراد با پوست روشن شدیداً مرتبط با تماس بیش از حد با اشعه ماورای بنفش (UV) است. شواهد اخیر نشان می دهد که عادات افراد در خصوص قرار گرفتن در معرض خورشید مهمترین فاکتور خطر فردی برای آسیب ناشی از UV به شمار می رود. شاخص UV از صفر تا 10 تقسیم بندی شده است که در آن صفر نشان دهنده حداقل خطر و 10 نشان دهنده بیشترین خطر است.

اشعه UV و ایران

اشعه ماورای بنفش در ایران هر سال در فصول گرم سال افزایش می یابد. این اشعه از صبح ها تا حدود ساعت 13 ظهر در تراز معمولی قرار دارد اما از ساعت 14 تا 17 افزایش پیدا می کند و ممکن است در شرایط خطرناک قرار بگیرد.

میزان اشعه فرابنفش در استان های مختلف متفاوت است. در استان های خراسان شمالی، بخش هایی از خراسان رضوی، آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی و تمام سواحل کشور اعداد پایینی بین 2تا5 یا 7تا 11 دارند اما در سایر استان ها این عدد به بیشتر از 11 می رسد.

اثرات بهداشتی و محیط زیستی اشعه ماورای بنفش

اشعه ماورای بنفش (UV) به ویژه UV-B اثرات زیانباری بر محیط زیست دارد. تشعشعات مزبور صدمات زیادی بر سلامتی انسان پوست چشم و سیستم ایمن فتوسنتز و زنجیره های غذایی وارد می کند.

برخلاف گیاهان، زیوپلانکتون ها و فیتوپلانکتون های دریایی، بدن انسان قادر است خود را در مقابل تشعشعات زیانبار UV تا حدودی محافظت کند. این امر خود یکی از دلایلی است که مخاطرات مربوط به گیاهان و میکروارگانیزم ها که به طور مستقیم حیات انسان را تحت تاثیر قرار میدهند، (محصولات ،گیاهی غلات و فتوسنتز) باید مورد توجه قرار گیرد.

اثرات اشعه ماورای بنفش بر سلامت انسان

– ضایعات پوستی
– صدمات وارده به چشم
– اثرات بر سیستمهای ایمنی بدن انسان

اثرات محیط زیستی ناشی از افزایش تشعشعات UV

– اثرات اشعه ماورای بنفش بر ترکیب تروپوسفر و کیفیت هوا (اثر مقدار زیادی از اکسیدانهای تروپوسفری اثر بر واکنشهای شیمیایی تغییرات در ترکیبات شیمیایی تروپوسفر و …)

– اثرات اشعه ماورای بنفش بر مواد در کشاورزی اسباب و اثاثیه در محیط باز مواد ساختمانی مواد به کار رفته در حمل و نقل تولیدات نساجی، رنگها و پوششها، تولیدات نساجی ، محصولات چرمی و و غیره …)

– اثرات تشعشعات UVB بر گیاهان و محصولات کشاورزی اختلال در فرآیند فتوسنتز، زمان گل دادن تجزیه و سیکل مواد مغذی و …

– تاثیر بر موجودات دریایی و اقیانوسها (اثر بر شبکه غذایی دریایی تقلیل در فیتوپلانکتونها زیوپلانکتونها و سایر حیوانات آبزی)

– اثرات اشعه ماورای بنفش بر حیوانات اهلی طبق یافته های علمی سرطان با یاخته های پوسته پوسته شونده در گاو ،اسب ،گربه گوسفند بز و سگ

پایان خبر آرتیو