دریاچه فامور از گذشته تاکنون

دریاچه فامور، که با نام پریشان نیز شناخته می شود، یکی از تالاب های بین المللی و مهم ترین منابع آب شیرین در استان فارس بود. این نگین طبیعی طی سالیان متمادی، زیستگاه بی نظیری برای انواع گونه های گیاهی و جانوری به شمار می رفت، اما امروزه، سیمای آن دگرگون شده و به نمادی از بحران های زیست محیطی ایران تبدیل گشته است. سیر تحولات این دریاچه، از گذشته پرآب و پر رونق تا وضعیت کنونی اش، داستان پرغصه ای از دست اندازی های طبیعت و انسان را روایت می کند.

آشنایی با نگین آب شیرین فارس: دریاچه فامور (پریشان)

در آغوش استان فارس، در قلب شهرستان کازرون، دریاچه ای به نام فامور یا پریشان آرمیده بود که روزگاری نگین درخشان جنوب ایران به شمار می رفت. این تالاب، با قدمت میلیون ها ساله خود، نمونه ای کم نظیر از اکوسیستم های پایدار تکتونیکی بود و هویت خود را در طول قرون متمادی حفظ کرده بود. روایت ها و نام های گوناگونی که بر آن نهاده شده، نشان از پیوند عمیق آن با تاریخ و فرهنگ مردمان این دیار دارد.

نام ها و هویت آن

این دریاچه، در طول تاریخ، با نام های متعددی شناخته شده است که هر یک گوشه ای از هویت آن را بازتاب می دهند. نام اصلی و رسمی آن فامور است که از کوه فامور در شمال شرقی آن برگرفته شده. اما در میان مردم محلی، از دیرباز آن را پریشان می خواندند، نامی که شاید امروز بیش از هر زمان دیگری برازنده وضعیت آن است. علاوه بر این ها، نام هایی چون مور، شور، کازرون، یون، موز، توز و پیرشون نیز در متون و افواه مردم برای اشاره به این تالاب به کار رفته است. هر یک از این نام ها، حکایتگر بخشی از داستان این دریاچه و جایگاه آن در ذهن و زبان بومیان است.

موقعیت جغرافیایی و ویژگی های فیزیکی

دریاچه فامور در بخش جره و بالاده شهرستان کازرون، در استان فارس و در مجاورت والاشهر قرار دارد. این تالاب بین ۵۱ درجه و ۴۴ دقیقه تا ۵۱ درجه و ۵۱ دقیقه طول شرقی و ۲۹ درجه و ۳۲ دقیقه تا ۳۰ ثانیه عرض شمالی واقع شده بود. مساحتی در حدود ۴۳۰۰ هکتار را پوشش می داد و ارتفاع آن از سطح آب های آزاد به ۸۲۰ متر می رسید. حوزه آبریز آن ۵/۲۶۶ کیلومتر مربع بود که نشان از وسعت و گستردگی منابع آبی تغذیه کننده آن داشت. عمده آب این دریاچه از چشمه های متعدد کف دریاچه و آبراهه هایی که از دشت ارژن و کوه فامور سرچشمه می گرفتند، تامین می شد. نکته قابل توجه آن بود که آب این دریاچه شیرین بود، هرچند برای آشامیدن مناسب نبود. دریاچه فامور از دیرباز به دلیل اهمیت اکولوژیکی خود، در کنوانسیون رامسر به عنوان یک تالاب بین المللی ثبت شده و در تقسیم بندی مناطق، جزء مناطق حفاظت شده به شمار می رفت. در اطراف این دریاچه، روستاهای متعددی همچون مالکی (قلات نیلو، دهپاگاه، هلک، پریشان)، عرب فامور، سی سخت، قلعه نارنجی، جروق، نرگس زار و شهرنجان قرار گرفته بودند که زندگی آن ها به طور مستقیم با حیات تالاب گره خورده بود.

اهمیت جهانی و ملی تالاب

دریاچه فامور تنها یک گودال پر از آب نبود؛ بلکه اکوسیستمی منحصربه فرد و پایدار به شمار می رفت که در اثر فعالیت های تکتونیکی میلیون ها سال پیش شکل گرفته و پابرجا مانده بود. این تالاب بین المللی، به دلیل تنوع زیستی فوق العاده و نقش حیاتی خود در منطقه، از اهمیت ملی و جهانی بالایی برخوردار بود. حضور گونه های بومی و مهاجر، گیاهان آبزی و کنارآبزی، و همچنین موقعیت استراتژیک آن در مسیر کوچ پرندگان، دریاچه فامور را به یکی از مهم ترین زیستگاه ها در خاورمیانه تبدیل کرده بود. این دریاچه نه تنها به عنوان یک منبع طبیعی، بلکه به عنوان یک میراث ژئولوژیکی و اکولوژیکی برای ایران و جهان شناخته می شد.

دریاچه فامور در روزگار گذشته: اوج زندگی و شادابی

تصور روزهای پرشکوه دریاچه فامور، ما را به سفری در گذشته می برد؛ به زمانی که آب، زلال و فراوان، آغوش خود را به روی حیات می گشود و این تالاب با طراوت و سرزندگی، چشم اندازی دلربا را پیش روی هر بیننده ای قرار می داد. آن روزها، فامور نگینی بود که در تار و پود زندگی مردم محلی و طبیعت منطقه، درخشش بی مانندی داشت.

سیمای پرآب گذشته و عمق آب

در گذشته، زمانی که بارندگی ها سخاوتمندانه بودند و چشمه های زیرزمینی بی وقفه می جوشیدند، سیمای دریاچه فامور بسیار متفاوت از امروز بود. آب، در تمام وسعت ۴۳۰۰ هکتاری تالاب جریان داشت و عمق آن در برخی نقاط به ۵/۳ تا ۵ متر می رسید. این عمق قابل توجه، همراه با شیرینی نسبی آب، محیطی ایده آل برای رشد و نمو انواع آبزیان و گیاهان فراهم کرده بود. تصویر ذهنی از آن دوران، وسعت آبی بی کران را به نمایش می گذارد که در اردیبهشت ماه به اوج خود می رسید و درخشش آن تا کیلومترها دورتر قابل مشاهده بود. روستاهای اطراف، در حاشیه این پهنه آبی سرسبز و پررونق بودند و زندگی اهالی با چرخه ی طبیعی دریاچه هماهنگ بود.

زیست بوم غنی و تنوع زیستی شگفت انگیز

زیست بوم دریاچه فامور در گذشته، یک اکوسیستم پویا و سرشار از تنوع بود. این تالاب، به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود که آن را در تقاطع اقلیم های کوهستانی سرد و گرم و خشک کویری قرار داده بود، پناهگاهی برای گونه های متنوع گیاهی و جانوری به شمار می رفت. هر گوشه از آن، از نیزارها گرفته تا دشت های اطراف، حکایت از زندگی پرجنب وجوش داشت.

گونه های گیاهی تالاب فامور

اطراف دریاچه و در بستر آن، پوشش گیاهی غنی و متفاوتی به چشم می خورد. نیزارهای انبوه، به ویژه در بخش های کم عمق تر و حاشیه ها، پناهگاهی امن برای پرندگان و جانوران کوچک تر بودند. در بخش های غربی و جنوبی، گونه های گیاهی نمک دوست و اسفنجی رشد کرده بودند که با شرایط خاص تالاب سازگاری یافته بودند. همچنین، انواع گون ها و درختچه های گز در دشت های پیرامون، چشم اندازی سرسبز و دلپذیر ایجاد کرده بودند. این پوشش گیاهی، نه تنها زیبایی بصری داشت، بلکه در حفظ خاک و تنظیم رطوبت منطقه نیز نقش حیاتی ایفا می کرد.

گونه های جانوری فامور (ماهیان، پرندگان و سایر آبزیان)

دریاچه فامور در گذشته، میزبان چهار گونه ماهی بومی بود که شامل ماهی زردک، ماهی سرخه، ماهی پرک و مارماهی آب شیرین می شدند. این ماهیان، ستون فقرات اکوسیستم آبی تالاب را تشکیل می دادند و نقش مهمی در زنجیره غذایی ایفا می کردند. علاوه بر گونه های بومی، در سال ۱۳۶۸ گونه های وارداتی نظیر ماهی کپور، فیتوفالک و آمور نیز به دریاچه رها شدند که از میان آن ها، تنها کپور معمولی توانست با شرایط تالاب سازگاری یابد و دو گونه دیگر مشکلاتی را به وجود آوردند.

این تالاب همچنین یکی از مهم ترین زیستگاه های پرندگان بود. ده ها گونه پرنده بومی و مهاجر در فصول مختلف سال در این منطقه دیده می شدند. پرندگانی مانند لک لک، فلامینگو، درنا، پلیکان، غاز، اردک، چنگر، گاوچرانک و دراج، زیبایی و شور خاصی به دریاچه می بخشیدند. این تالاب به عنوان یک مقصد مهم پرنده نگری شناخته می شد و پرنده دوستان زیادی را به خود جلب می کرد. پرندگان مهاجر، کیلومترها راه را از مناطق دوردست همچون سیبری، کانادا و دانمارک می پیمودند تا فصلی را در این بهشت آبی بگذرانند.

علاوه بر ماهیان و پرندگان، آبزیان و دوزیستان دیگری همچون لاک پشت ها نیز از ساکنان همیشگی این دریاچه بودند. حتی در گذشته های دورتر، این منطقه زیستگاه شیر آسیایی نیز بوده است، هرچند که امروزه این گونه تنها در پارک ملی جنگل گیر هند یافت می شود و تلاش هایی برای بازگرداندن آن به زیستگاه های طبیعی ایران در جریان است.

تفریحات و اهمیت اقتصادی-اجتماعی گذشته

دریاچه فامور، فراتر از یک اکوسیستم، مرکزی برای تفریحات و فعالیت های اقتصادی-اجتماعی مردم منطقه بود. قایق سواری بر روی آب های زلال آن، ماهیگیری و صید انواع ماهیان، و عکاسی از مناظر بکر و حیات وحش بی نظیر، از جمله تفریحاتی بود که گردشگران و مردم محلی می توانستند در این منطقه تجربه کنند. دریاچه نقش مهمی در معیشت روستاهای اطراف ایفا می کرد؛ از تامین آب برای کشاورزی (هرچند به مرور زمان همین امر به معضلی تبدیل شد) گرفته تا فرصت های شغلی مرتبط با گردشگری و ماهیگیری. این تالاب، قلب تپنده منطقه بود که زندگی، کار و تفریح مردم به آن وابسته بود و خاطرات شیرینی را برای بسیاری رقم زده بود.

دریاچه فامور نه تنها یک منبع طبیعی، بلکه قلب تپنده منطقه بود که زندگی، کار و تفریح مردم به آن وابسته بود و خاطرات شیرینی را برای بسیاری رقم زده بود.

سیر نزولی: عوامل و ریشه های بحران خشکی دریاچه فامور

داستان دریاچه فامور، همچون بسیاری از تالاب های ایران، در سال های اخیر روی دیگری به خود گرفت. از آن روزهای پرآبی و شادابی، به تدریج به سوی خشکی و پریشانی گام نهاد. این سیر نزولی، نتیجه ترکیبی از عوامل طبیعی و دخالت های انسانی بود که دست به دست هم دادند و این نگین سبز فارس را در معرض نابودی قرار دادند.

تغییرات اقلیمی و خشکسالی های متوالی

یکی از مهم ترین عوامل در خشکی دریاچه فامور، تغییرات اقلیمی و بروز خشکسالی های متوالی در دهه های اخیر بود. کاهش چشمگیر بارندگی ها و افزایش بی سابقه دما در منطقه، مستقیماً بر میزان آب ورودی به دریاچه و همچنین تبخیر سطحی آن تاثیر گذاشت. زمانی که آسمان از باریدن دریغ می کرد و خورشید بی رحمانه می تابید، آب دریاچه به سرعت کاهش می یافت. این پدیده طبیعی، زمینه را برای آسیب پذیری بیشتر تالاب در برابر سایر عوامل فراهم کرد و شروعی بر پایان شکوه آن بود.

دخالت های انسانی و سوءمدیریت منابع آبی

هرچند خشکسالی نقش مهمی ایفا کرد، اما نمی توان از تاثیرات مخرب دخالت های انسانی و سوءمدیریت منابع آبی چشم پوشی کرد. این عوامل، زخم های عمیقی بر پیکر دریاچه فامور وارد آوردند که احیای آن را به مراتب دشوارتر ساخت.

حفر چاه های مجاز و غیرمجاز

در اطراف دریاچه فامور و در حوزه آبریز آن، حفر صدها چاه مجاز و غیرمجاز برای مصارف کشاورزی به اوج خود رسید. این چاه ها، به طور بی رویه از سفره های آب زیرزمینی برداشت می کردند که خود منبع اصلی تغذیه چشمه های کف دریاچه و آبراهه های فامور بودند. با هر چاهی که حفر می شد و هر قطره آبی که برداشت می گشت، عملاً آب حیات از رگ های دریاچه کشیده می شد و آن را روز به روز به سوی خشکی بیشتر سوق می داد. این برداشت بی رویه، تالاب را در برابر خشکسالی ها بسیار آسیب پذیرتر کرد.

عملیات راه سازی و تخریب حاشیه دریاچه

عملیات راه سازی و توسعه زیرساخت ها در نزدیکی دریاچه نیز از عوامل آسیب زا بود. برای تسهیل این پروژه ها، بخش های بزرگی از نیزارهای اطراف دریاچه سوزانده شد. این نیزارها، نه تنها زیستگاه امنی برای پرندگان و لاک پشت ها بودند، بلکه به عنوان یک فیلتر طبیعی عمل کرده و از ورود آلاینده ها به دریاچه جلوگیری می کردند. سوزاندن این نیزارها، منجر به نابودی هزاران لاک پشت و پرنده مهاجر شد و اکوسیستم حاشیه تالاب را به شدت تخریب کرد و پوشش گیاهی محافظ آن را از بین برد.

چرای بی رویه دام و فرسایش خاک

چرای بی رویه دام ها در بستر خشک شده دریاچه و اراضی اطراف آن، یکی دیگر از مشکلات جدی بود. دام ها با لگدمال کردن و مصرف بی رویه پوشش گیاهی باقی مانده، به فرسایش خاک دامن می زدند. تضعیف خاک در این نواحی، مقاومت زمین را در برابر باد و باران کاهش داده و روند تبدیل دریاچه به بیابان را تسریع می بخشید. این عامل، به تدریج لایه های خاک حاصلخیز را از بین می برد و بستر را برای احیای آینده دشوارتر می ساخت.

فعالیت نیروگاه برق و تاثیر آن

فعالیت نیروگاه سیکل ترکیبی برق در فاصله کوتاهی از تالاب نیز مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. هرچند عوامل نیروگاه مدعی هستند که منابع تامین کننده آب این مرکز از چاه هایی دورتر از دریاچه تامین می شود، اما گرمای حاصل از فعالیت این نیروگاه تاثیر به سزایی بر افزایش تبخیر آب دریاچه فامور داشته و این نگرانی را ایجاد کرده که حتی به صورت غیرمستقیم، بر وضعیت آبی تالاب تاثیر منفی می گذارد.

عدم تخصیص حقابه

یکی از مهم ترین چالش ها، عدم تخصیص حقابه کافی برای دریاچه فامور بود. تالاب ها، مانند هر اکوسیستم زنده ای، به حقابه ای مشخص نیاز دارند تا بتوانند حیات خود را ادامه دهند. عدم توجه به این نیاز حیاتی و اولویت دادن به مصارف کشاورزی و صنعتی، منجر به محرومیت دریاچه از آب لازم برای بقایش شد. این بی توجهی ساختاری، به مرور زمان، تالاب را از نظر آبی تضعیف کرده و به سوی خشک شدن کامل پیش برد.

پیامدهای ثانویه بحران خشکی

خشکی دریاچه فامور، تنها به معنای از دست دادن یک پهنه آبی نبود؛ بلکه پیامدهای زنجیره ای و گسترده ای داشت که کل منطقه و حتی فراتر از آن را تحت تاثیر قرار داد. این پیامدها، ابعاد مختلف زیست محیطی و اجتماعی را در بر می گرفت و به بحرانی عمیق تر دامن می زد.

• فرونشست زمین و فرسایش خاک: با خشک شدن سفره های آب زیرزمینی و برداشت بی رویه آب، بستر زمین دچار فرونشست شد. این پدیده، همراه با فرسایش خاک ناشی از از بین رفتن پوشش گیاهی، ساختار طبیعی منطقه را بر هم زد و خطر بیابانی شدن را افزایش داد.
• تخریب و تصرف اراضی ملی: با خشک شدن بستر دریاچه، فرصت برای تصرف غیرقانونی اراضی ملی و تغییر کاربری آن ها به زمین های کشاورزی یا ساخت وساز فراهم شد. این امر، به نابودی بیشتر اکوسیستم و از دست رفتن اراضی عمومی منجر گشت.
• کاهش مهاجرت پرندگان و نابودی زیستگاه ها: با از بین رفتن آب و پوشش گیاهی، زیستگاه های پرندگان بومی و مهاجر نابود شد. این امر به کاهش چشمگیر جمعیت پرندگان و تغییر مسیرهای مهاجرتی آن ها انجامید، به طوری که دیگر آن شور و غوغای پرندگان در فصول مهاجرت به گوش نمی رسید.

دریاچه فامور در حال حاضر: آخرین نفس ها و چشم اندازهای مبهم

امروز، دریاچه فامور دیگر آن نگین درخشان گذشته نیست؛ بلکه تالابی است که آخرین نفس های خود را می کشد و سیمای پریشان آن، حکایتگر یک تراژدی زیست محیطی است. وضعیت کنونی آن، آینه ای تمام نما از بحران آب در ایران و نتیجه دهه ها سوءمدیریت و تغییرات اقلیمی است.

وضعیت کنونی و میزان آبگیری ناپایدار

در حال حاضر، بخش اعظمی از دریاچه فامور خشک شده و به صورت باتلاقی یا زمین خشک درآمده است. طبق گزارش ها، از وسعت ۲۶۰۰ هکتاری تالاب، تنها بخش کوچکی، در حدود ۳۰۰ هکتار، در زمان بارندگی های شدید آبگیری می شود که آن هم ناپایدار است. این میزان آبگیری اندک، در اثر تابش خورشید و گرمای منطقه، به سرعت تبخیر شده و دوباره دریاچه به حالت خشکی بازمی گردد. مشاهده بستر خشک شده و ترک خورده دریاچه، تجربه ای تلخ و ناراحت کننده برای هر بیننده ای است که روزگاری تصویر زیبای آن را به خاطر دارد.

تاثیر بر جامعه محلی و اکوسیستم

خشکی دریاچه فامور، تاثیرات عمیق و ویرانگری بر جامعه محلی و اکوسیستم منطقه گذاشته است. زندگی روستاهای اطراف، که معیشتشان به نوعی به دریاچه وابسته بود، با مشکلات جدی مواجه شده است. ماهیگیران کار خود را از دست داده اند، کشاورزان با کمبود آب روبرو هستند و طبیعت گردی که روزگاری رونق داشت، دیگر جذابیتی ندارد. تنوع زیستی منطقه دچار تغییرات غیرقابل بازگشتی شده؛ گونه های گیاهی و جانوری که با اکوسیستم آبی سازگار بودند، از بین رفته یا به مناطق دیگر کوچ کرده اند. این وضعیت، زنجیره ای از پیامدهای منفی را در پی داشته که بازسازی آن بسیار دشوار به نظر می رسد.

امکان بازدید از دریاچه فامور و بهترین زمان

با وجود وضعیت بحرانی دریاچه فامور، هنوز هم برخی بازدیدکنندگان و دغدغه مندان محیط زیست به این منطقه سفر می کنند. با این حال، باید در نظر داشت که احتمال مواجهه با زمینی خشک و باتلاقی بسیار زیاد است. اگر قصد بازدید از دریاچه پریشان را دارید، بهترین زمان، اوایل فصل بهار است، به خصوص اگر در زمستان بارندگی های خوبی صورت گرفته باشد. در این صورت، ممکن است بخش های کوچکی از دریاچه آبگیری شده باشند و بتوانید سیمایی از گذشته آن را به نظاره بنشینید. در فصول پاییز و زمستان که زمان مهاجرت پرندگان بود، دریاچه فامور به مقصدی برای پرنده نگری تبدیل می شد، اما متاسفانه با خشکی دریاچه، حجم مهاجرت پرندگان نیز کاهش چشمگیری یافته است.

جاذبه های گردشگری نزدیک

بازدید از دریاچه فامور، هرچند با سیمای امروزینش اندکی غم انگیز است، اما می تواند فرصتی باشد برای کاوش در جاذبه های گردشگری نزدیک که همگی در غرب استان فارس قرار دارند. این مناطق، می توانند تجربه سفر شما را غنی تر کنند و چشم اندازهای متفاوتی از طبیعت و تاریخ منطقه را به نمایش بگذارند. از جمله این جاذبه ها می توان به دشت ارژن با طبیعت سرسبز و چشمه هایش، شهر باستانی بیشاپور با بناهای تاریخی ساسانی و نقوش برجسته اش، و همچنین تنگ چوگان با طبیعت زیبا و رودخانه هایش اشاره کرد. این مناطق، پتانسیل بالایی برای ایجاد یک مثلث گردشگری در کنار دریاچه فامور داشتند که متاسفانه امروز یکی از اضلاع آن دچار آسیب جدی شده است.

جدول مقایسه ای وضعیت دریاچه فامور: گذشته و حال

ویژگی	وضعیت در گذشته	وضعیت در حال حاضر
مساحت آبگیری	حدود ۴۳۰۰ هکتار (بیشترین در اردیبهشت)	۳۰۰ هکتار (ناپایدار و موقت)
عمق آب	۳.۵ تا ۵ متر	بسیار کم، بخش وسیعی خشک
تنوع زیستی	غنی (ماهیان بومی، پرندگان مهاجر و بومی)	کاهش شدید، نابودی زیستگاه ها
تفریحات	قایق سواری، ماهیگیری، پرنده نگری	محدود به پیاده روی در اوایل بهار (با احتمال خشکی)
اهمیت اکولوژیکی	تالاب بین المللی با اکوسیستم پایدار	در معرض نابودی کامل
تاثیر بر جامعه محلی	معیشت وابسته به دریاچه، رونق گردشگری	مشکلات جدی معیشتی، مهاجرت

راهکارهای احیا و نگاهی به آینده: امید یا سرنوشت محتوم؟

داستان دریاچه فامور، با تمام تلخی هایش، هنوز به پایان نرسیده است. امید به احیا و بازگشت شادابی به این تالاب، هرچند کم رنگ، اما همچنان در دل دغدغه مندان محیط زیست و مردم محلی زنده است. برای جلوگیری از یک تراژدی کامل زیست محیطی، نیازمند اقدامات فوری، جامع و پایدار هستیم.

تلاش های انجام شده (اگر وجود دارد)

در سال های اخیر، تلاش هایی هرچند محدود و ناکافی، برای بررسی وضعیت و یافتن راهکارهای احیای دریاچه فامور صورت گرفته است. سازمان های محیط زیست و برخی نهادهای دولتی، به همراه فعالان مدنی، جلساتی را برای شناسایی عوامل اصلی خشکی و ارائه پیشنهادها برگزار کرده اند. گاهی در فصول پربارش، با هدایت آب به سمت دریاچه یا تلاش برای کنترل چاه های غیرمجاز، کوشش هایی صورت گرفته تا وضعیت آبگیری بهبود یابد، اما این تلاش ها به دلیل گستردگی بحران و پیچیدگی عوامل، نتایج پایداری نداشته اند. اغلب این اقدامات، مقطعی بوده و نتوانسته اند روند تخریب را به طور کامل متوقف کنند.

راهکارهای پیشنهادی کارشناسان

کارشناسان و متخصصان محیط زیست، مجموعه ای از راهکارهای جامع را برای احیای دریاچه فامور پیشنهاد می کنند که در صورت اجرا، می تواند به بازگشت تدریجی حیات به این تالاب کمک کند:

• مدیریت جامع منابع آبی و تخصیص حقابه: این مهم ترین گام است. باید یک برنامه جامع و بلندمدت برای مدیریت آب در کل حوزه آبریز دریاچه تدوین شود که در آن، حقابه زیست محیطی تالاب در اولویت قرار گیرد.
• محدودیت و کنترل چاه های کشاورزی: کنترل جدی و مسدودسازی چاه های غیرمجاز، و نظارت بر برداشت از چاه های مجاز، برای جلوگیری از هدررفت و برداشت بی رویه از سفره های آب زیرزمینی ضروری است.
• بازسازی زیست بوم و پوشش گیاهی اطراف: کاشت دوباره نیزارها و گونه های گیاهی مقاوم در حاشیه دریاچه، می تواند به تثبیت خاک، ایجاد زیستگاه برای جانوران و کاهش فرسایش کمک کند.
• آموزش و آگاه سازی جامعه محلی: نقش مردم محلی در احیای دریاچه حیاتی است. آموزش آن ها در مورد اهمیت تالاب، روش های کشاورزی پایدار و صرفه جویی در مصرف آب، می تواند به تغییر رویکردها کمک کند.
• نقش دولت و سازمان های محیط زیست: دولت و سازمان های محیط زیست باید با تخصیص بودجه کافی، وضع قوانین سخت گیرانه تر و نظارت مستمر، نقش پیشرویی در برنامه های احیا ایفا کنند.

اهمیت مشارکت عمومی در احیای تالاب ها

هیچ برنامه احیایی بدون مشارکت فعال مردم، به ویژه جامعه محلی، موفق نخواهد شد. تالاب ها، بخشی از میراث مشترک ما هستند و حفاظت از آن ها، وظیفه ای همگانی است. آگاهی بخشی عمومی، تشویق به گردشگری مسئولانه، و حمایت از طرح های حفاظت از محیط زیست، می تواند به ایجاد یک جنبش مردمی برای نجات دریاچه فامور و سایر تالاب های در حال خشک شدن ایران کمک کند. سرنوشت دریاچه پریشان، در دستان ما و تصمیماتی است که امروز اتخاذ می کنیم.

سرنوشت دریاچه پریشان، در دستان ما و تصمیماتی است که امروز اتخاذ می کنیم؛ آیا این نگین آب شیرین دوباره خواهد درخشید یا برای همیشه به خاطره ها می پیوندد؟

---

دریاچه فامور، این نگین آب شیرین فارس، سفری طولانی را از شکوه و پرآبی تا خشکی و پریشانی طی کرده است. از روزگارانی که مامن هزاران گونه گیاهی و جانوری بود و قلب تپنده معیشت و تفریح مردم به شمار می رفت، تا امروز که سیمای آن با خشکی و ترک خوردگی زمین عجین شده است. داستان فامور، ترکیبی از بی مهری طبیعت و دخالت های بی رویه انسانی است که این اکوسیستم حیاتی را در آستانه نابودی قرار داده است. با این حال، امید به احیا هنوز زنده است. برای جلوگیری از این تراژدی زیست محیطی، نیازمند یک اراده جمعی، مدیریت صحیح منابع آبی، و مشارکت همگانی هستیم تا شاید روزی دوباره، فامور به نام واقعی خود، نگین درخشان فارس، بازگردد و حیات به آن سرزمین بازپس داده شود.