سهم الارث زن از مرد

سهم الارث زن از مرد، تحت شرایطی مشخص و بر اساس قوانین جمهوری اسلامی ایران، تعیین می شود. در ازدواج دائم و با فرض زنده بودن زوجه هنگام فوت همسر، در صورت وجود فرزند برای متوفی، زن یک هشتم از کل ترکه را به ارث می برد و در صورت عدم وجود فرزند، سهم او یک چهارم خواهد بود. از سال ۱۳۸۷ نیز، تحولی مهم در این زمینه رخ داد و زن از قیمت اموال غیرمنقول اعم از عرصه و اعیان نیز بهره مند می شود.

موضوع سهم الارث زن از مرد، یکی از مسائل حقوقی و اجتماعی مهم است که همواره پرسش ها و ابهامات بسیاری را برای افراد ایجاد می کند. پیچیدگی های مربوط به قوانین ارث، به ویژه در مورد حقوق زوجه، می تواند چالش برانگیز باشد. آگاهی از این حقوق، برای هر فردی که ممکن است با این وضعیت مواجه شود، از اهمیت بالایی برخوردار است. این آگاهی، به زنان کمک می کند تا در زمان نیاز، از حقوق قانونی خود مطلع باشند و مسیرهای صحیح را برای احقاق آن ها در پیش گیرند. همچنین، این موضوع برای سایر وراث و حتی برای افرادی که قصد برنامه ریزی برای آینده مالی خود و عزیزانشان را دارند، اهمیت دارد.

در این مقاله، به بررسی جامع سهم الارث زن از مرد در قانون مدنی ایران پرداخته می شود. شرایط عمومی ارث بردن، میزان سهم الارث در حالات مختلف، تحولات قانونی اخیر در این زمینه، و موارد خاصی که در حقوق ارث زن مطرح می شوند، به تفصیل مورد کاوش قرار می گیرد. هدف این است که با زبانی شیوا و با حفظ دقت حقوقی، تمامی جوانب این موضوع روشن و قابل فهم برای عموم مردم توضیح داده شود تا به منبعی قابل اعتماد برای کسب اطلاعات تبدیل گردد.

مبانی و شرایط عمومی ارث بردن زن از شوهر

قوانین ارث در جمهوری اسلامی ایران، ریشه در فقه اسلامی و اصول قانون مدنی دارد. این قوانین، چگونگی تقسیم اموال متوفی (ترکه) را میان وراث قانونی او مشخص می کنند. برای اینکه زن بتواند از شوهر متوفای خود ارث ببرد، باید شرایط و مبانی خاصی وجود داشته باشد که در ادامه به آن ها پرداخته می شود.

تعریف سهم الارث و جایگاه زن در سلسله مراتب وراث

پس از فوت یک فرد، دارایی های او که شامل اموال منقول و غیرمنقول، حقوق و دیون می شود، تحت عنوان «ترکه» یا «ماترک» شناخته می شود. این ترکه، پس از کسر دیون، وصایا و هزینه های کفن و دفن، میان وراث قانونی او تقسیم می گردد. وراث به دو دسته نسبی (خویشاوندان خونی) و سببی (خویشاوندان ناشی از ازدواج) تقسیم می شوند. زوجه (همسر) به دلیل رابطه زوجیت، یکی از وراث سببی متوفی محسوب می شود و در طبقات و درجات ارث، جایگاه ویژه ای دارد. او بدون توجه به وجود یا عدم وجود سایر وراث نسبی، همواره سهم خود را از ترکه دریافت می کند.

شرایط اساسی برای ارث بردن زن از شوهر

برای اینکه زن از شوهر خود ارث ببرد، باید چند شرط اساسی محقق شود که قانون مدنی به آن ها اشاره کرده است:

رابطه زوجیت دائم

یکی از مهم ترین شرایط برای ارث بردن زن از شوهر، برقرار بودن رابطه زوجیت دائم در زمان فوت مرد است. طبق ماده ۹۴۰ قانون مدنی، تنها زوجین که ازدواج آن ها دائمی باشد، از یکدیگر ارث می برند. این بدان معناست که در عقد موقت (صیغه)، توارث میان زن و مرد وجود ندارد. حتی اگر طرفین در ضمن عقد موقت، شرط توارث را گنجانده باشند، این شرط به دلیل تعارض با قواعد آمره ارث (قواعدی که امکان توافق بر خلاف آن ها وجود ندارد)، باطل و بی اثر خواهد بود. با این حال، اگر مرد مایل باشد که پس از فوتش مالی به همسر موقت خود برسد، می تواند از طریق تنظیم وصیت نامه رسمی، بخشی از اموال خود را برای او وصیت کند.

زنده بودن زوجه در زمان فوت زوج

شرط حیاتی دیگر برای ارث بری، زنده بودن زن در لحظه فوت شوهر است. اگر زن پیش از شوهر یا همزمان با او فوت کند، از او ارث نخواهد برد. این اصل کلی در مورد تمامی وراث صادق است؛ یعنی وارث باید در زمان فوت مورث، زنده باشد تا حق ارث برای او محقق شود. در صورتی که زن پس از فوت شوهر و قبل از تقسیم ترکه فوت کند، سهم الارث او به وراث خودش تعلق خواهد گرفت.

عدم وجود موانع ارث

حتی با وجود رابطه زوجیت دائم و زنده بودن زن در زمان فوت شوهر، ممکن است موانعی وجود داشته باشد که زن را از ارث محروم کند. این موانع شامل موارد زیر است:

• قتل مورث: اگر زن، شوهر خود را عمداً به قتل برساند، طبق ماده ۸۸۰ قانون مدنی، از او ارث نخواهد برد.
• کفر: اگر زن کافر و شوهر مسلمان باشد، زن کافر از شوهر مسلمان ارث نمی برد. اما برعکس، اگر زن مسلمان و شوهر کافر باشد، زن از شوهر کافر ارث می برد.
• لعان: لعان به سوگندی مخصوص در شرع و قانون مدنی گفته می شود که در موارد خاصی بین زوجین اتفاق می افتد و به موجب آن، رابطه زوجیت و توارث برای همیشه قطع می گردد (ماده ۸۸۲ قانون مدنی).
• فوت در حال مرض: طبق ماده ۹۴۵ قانون مدنی، اگر مردی در حال بیماری (مرض متصل به فوت) زنی را عقد کند و در همان بیماری، پیش از دخول (رابطه زناشویی) فوت کند، زن از او ارث نمی برد. اما اگر پس از دخول یا پس از بهبودی از آن بیماری فوت کند، زن از او ارث خواهد برد.

میزان سهم الارث زن از شوهر در حالات مختلف (بر اساس قانون جدید)

میزان سهم الارث زن از شوهر، بر اساس قانون مدنی ایران و فقه اسلامی، با توجه به وجود یا عدم وجود فرزند برای مرد متوفی، متفاوت است. این تفاوت، یکی از نکات کلیدی در مبحث ارث زوجین است.

میزان سهم الارث زن در صورت وجود فرزند برای مرد متوفی

اگر مردی فوت کند و فرزندی داشته باشد، سهم الارث زن از شوهر، یک هشتم (ثمن) از کل ترکه مرد خواهد بود. منظور از فرزند در اینجا، تنها فرزندان حاصل از ازدواج با همسر فعلی نیست؛ بلکه شامل هرگونه فرزند بلاواسطه (پسر یا دختر) یا باواسطه (نوه) از هر زوجه یا ازدواج قبلی متوفی می شود. وجود تنها یک فرزند، یا چند فرزند، تاثیری در میزان سهم الارث زن ندارد و او در هر صورت، همان یک هشتم را به ارث می برد.

بر اساس ماده ۹۱۳ قانون مدنی، سهم زن از ترکه شوهر در صورت داشتن فرزند، یک هشتم است که این سهم از مجموع اموال منقول و غیرمنقول محاسبه می گردد.

مثال عددی: فرض کنید مردی فوت کرده و دارای دو فرزند (از همسر فعلی یا قبلی) و یک همسر است. کل ترکه او پس از کسر دیون و وصایا، ۸۰۰ میلیون تومان باشد. در این صورت، سهم الارث زن معادل یک هشتم از ۸۰۰ میلیون تومان، یعنی ۱۰۰ میلیون تومان خواهد بود.

میزان سهم الارث زن در صورت عدم وجود فرزند برای مرد متوفی

در صورتی که مردی فوت کند و در زمان فوت هیچ فرزند یا نوه ای نداشته باشد، سهم الارث زن از شوهر، یک چهارم (ربع) از کل ترکه او خواهد بود. این حالت، زمانی است که متوفی نه از همسر فعلی و نه از همسران قبلی خود فرزندی (مستقیم یا غیرمستقیم) نداشته باشد.

مثال عددی: اگر مردی بدون فرزند فوت کند و تنها یک همسر داشته باشد و کل ترکه او ۴۰۰ میلیون تومان باشد، سهم الارث زن معادل یک چهارم از ۴۰۰ میلیون تومان، یعنی ۱۰۰ میلیون تومان خواهد بود.

توضیح ماده ۹۱۳ قانون مدنی و فروض قانونی

ماده ۹۱۳ قانون مدنی به صراحت فروض قانونی سهم الارث زوجین را بیان می کند: هر یک از زوجین که زنده باشند فرض خود را می برد و این فرض عبارت است نصف ترکه برای زوج و ربع آن برای زوجه در صورتی که میت اولاد یا اولاد اولاد نداشته باشد و از ربع ترکه برای زوج و ثمن آن برای زوجه، در صورتی که میت اولاد یا اولاد اولاد داشته باشد، مابقی ترکه بر طبق مقررات بین سایر وراث تقسیم می شود. این ماده، اساس تعیین میزان سهم الارث برای زن و مرد از یکدیگر است و نشان می دهد که قانونگذار، وجود فرزند را معیار اصلی برای کاهش سهم زوجین از ترکه قرار داده است.

تعدد زوجات

اگر مرد متوفی بیش از یک همسر دائم داشته باشد، سهم الارث یک هشتم (در صورت داشتن فرزند) یا یک چهارم (در صورت نداشتن فرزند) از کل ترکه، به صورت مساوی بین تمامی همسران دائم او تقسیم می شود. به عبارت دیگر، سهم کلی زوجه از ترکه تغییر نمی کند، بلکه این سهم بین تعداد همسران موجود تقسیم می گردد.

مثال عددی: مردی فوت کرده، دارای فرزند است و دو همسر دائم دارد. کل ترکه او ۸۰۰ میلیون تومان باشد. سهم کل زوجات از ترکه، یک هشتم یعنی ۱۰۰ میلیون تومان است. این ۱۰۰ میلیون تومان به تساوی بین دو همسر تقسیم می شود؛ بنابراین، سهم هر یک از همسران ۵۰ میلیون تومان خواهد بود.

تحولات قانونی در اموال موضوع ارث زن (اصلاحیات ۱۳۸۷ و ۱۳۸۹)

یکی از مهم ترین و بحث برانگیزترین مسائل در خصوص سهم الارث زن از مرد، مربوط به نوع اموالی است که زن از آن ها ارث می برد. تا پیش از اصلاحات قانونی سال ۱۳۸۷ و ۱۳۸۹، محدودیت های قابل توجهی در این زمینه وجود داشت که با تصویب قوانین جدید، تغییرات بنیادینی در آن اعمال شد.

زن چه اموالی را به ارث می برد؟ (اموال منقول و غیر منقول)

اموال متوفی به دو دسته کلی اموال منقول (مانند پول، طلا، خودرو، اثاث منزل) و اموال غیر منقول (مانند زمین، خانه، مغازه، باغ) تقسیم می شوند. پیش از اصلاحیه، ارث بری زن از این دو نوع مال تفاوت های اساسی داشت.

وضعیت اموال منقول

همواره و بدون هیچ تفاوتی، زن از عین اموال منقول شوهر خود به نسبت سهم الارث تعیین شده (یک هشتم یا یک چهارم) ارث می برده است. در این خصوص، هیچ محدودیت یا ابهامی وجود نداشته و ندارد.

تحول در اموال غیر منقول (قبل از ۱۳۸۷)

قبل از اصلاحیه سال ۱۳۸۷، زن از زمین (عرصه) محروم بود و از آن ارث نمی برد. سهم الارث او از اموال غیر منقول، تنها شامل قیمت بنا و اشجار (اعیان) می شد. این بدان معنا بود که اگر مردی خانه ای داشت، زن تنها از قیمت ساختمان و درختان موجود در زمین آن خانه ارث می برد، نه از خود زمین. این محرومیت، بر اساس نظر مشهور فقهای امامیه در آن زمان بود و سال ها به همین منوال در قانون مدنی ایران اجرا می شد.

اصلاحیه سال ۱۳۸۷ (ماده ۹۴۶ قانون مدنی)

با پیگیری های فراوان و به دنبال تحولات فقهی و حقوقی، مجلس شورای اسلامی در بهمن ماه ۱۳۸۷، ماده ۹۴۶ قانون مدنی را اصلاح کرد. این اصلاحیه، یک تغییر بنیادین در حقوق ارث زن ایجاد کرد:

«زوج از تمام اموال زوجه ارث می برد و زوجه در صورت فرزنددار بودن زوج یک هشتم از عین اموال منقول و یک هشتم از قیمت اموال غیرمنقول اعم از عرصه و اعیان ارث می برد در صورتی که زوج هیچ فرزندی نداشته باشد سهم زوجه یک چهارم از کلیه اموال به ترتیب فوق می باشد.»

این اصلاحیه به وضوح بیان می دارد که زن نیز همانند شوهر، از قیمت اموال غیر منقول اعم از عرصه و اعیان (یعنی هم از قیمت زمین و هم از قیمت ساختمان و درختان) ارث می برد. این تغییر، گامی مهم در جهت برابری حقوق ارثی زن و مرد در بخش اموال غیر منقول بود و بسیاری از ابهامات و نارسایی های پیشین را برطرف ساخت. البته تاکید بر قیمت همچنان نشان می دهد که زن مالک عین زمین و اعیان نمی شود، بلکه حق دریافت ارزش مالی آن را دارد.

استیفای عین مال غیر منقول (ماده ۹۴۸ قانون مدنی)

با وجود اینکه اصلاحیه ۱۳۸۷ بر دریافت قیمت اموال غیر منقول توسط زن تاکید دارد، اما ماده ۹۴۸ قانون مدنی، راهکاری را برای زمانی که سایر وراث از پرداخت این قیمت خودداری کنند، پیش بینی کرده است:

«هرگاه ورثه از اداء قیمت امتناع کنند، زن می تواند حق خود را از عین اموال استیفاء نماید.»

این ماده به زن اجازه می دهد تا در صورت عدم پرداخت سهم قیمتی خود از سوی سایر وراث، به دادگاه مراجعه کرده و با حکم دادگاه، عین مال غیر منقول (مانند بخشی از زمین یا خانه) را به نسبت سهم الارث خود تملک کند یا از طریق فروش مال به مزایده، سهم خود را برداشت کند. این حق، تضمینی برای احقاق حقوق زن در مقابل امتناع احتمالی سایر وراث است.

نقد و بررسی تبصره الحاقی به ماده ۹۴۶ (مصوب ۱۳۸۹)

در تاریخ ۲۶ مرداد ۱۳۸۹، تبصره ای به ماده ۹۴۶ قانون مدنی الحاق شد که ابهامات مربوط به عطف به ماسبق شدن قانون جدید را هدف قرار داده بود. این تبصره مقرر می داشت: مفاد این ماده در خصوص وراث متوفایی که قبل از تصویب آن فوت کرده ولی هنوز ترکه او تقسیم نشده است نیز لازم الاجرا است.

این تبصره به این معناست که اگر مردی پیش از سال ۱۳۸۷ فوت کرده باشد ولی تا زمان تصویب این تبصره (۱۳۸۹) ترکه او هنوز میان وراث تقسیم نشده باشد، زن می تواند بر اساس قانون جدید (یعنی از قیمت عرصه و اعیان) سهم خود را مطالبه کند. اما اگر ترکه پیش از آن تاریخ تقسیم شده باشد، قانون جدید بر آن مورد حاکم نخواهد بود.

البته، این تبصره از نظر حقوقی و فقهی مورد نقد و بحث بوده است. منتقدان معتقدند که با فوت متوفی، مالکیت اموال او به وراث منتقل می شود و عطف به ماسبق کردن قانون به مواردی که مالکیت پیش از آن تثبیت شده، نیازمند دلایل شرعی و قانونی بسیار محکمی است که ممکن است در مورد این تبصره، کافی نبوده باشد. این تبصره بدون اظهارنظر فقهی شورای نگهبان و صرفاً با گذشت مهلت های اصول ۹۴ و ۹۵ قانون اساسی، لازم الاجرا شد. برخی آن را با رأی وحدت رویه مشابهی که در مورد مهریه و نحوه محاسبه آن در گذشته صادر شده بود، مقایسه می کنند که در آن نیز تاکید بر عدم تاثیر قانون به گذشته و زمان تعلق حق بود، مگر اینکه حق هنوز استیفا نشده باشد. این بحث نشان دهنده پیچیدگی های تعارض قوانین در زمان و لزوم دقت در اجرای احکام حقوقی است.

موارد خاص سهم الارث زن

علاوه بر شرایط عمومی و میزان سهم الارث زن از مرد، در برخی شرایط خاص نیز قوانین ویژه ای وجود دارد که بر حقوق ارثی زن تاثیر می گذارد. آشنایی با این موارد خاص، به درک کامل تر حقوق ارثی زن کمک می کند.

ارث زن از شوهر در صورت طلاق

به طور کلی، پس از طلاق، رابطه زوجیت قطع شده و زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی برند. اما قانون مدنی استثنائاتی را در این زمینه پیش بینی کرده است:

• طلاق رجعی در ایام عده: طبق ماده ۹۴۳ قانون مدنی، اگر مردی همسر خود را به طلاق رجعی (نوعی طلاق که مرد در مدت عده حق رجوع دارد) مطلقه کند و یکی از زوجین در طول مدت عده فوت کند، دیگری از او ارث می برد. در این دوران، رابطه زوجیت هنوز به طور کامل قطع نشده تلقی می شود.
• طلاق بائن یا پس از عده: اگر طلاق از نوع بائن (که در آن حق رجوع وجود ندارد) باشد، یا فوت مرد پس از انقضای مدت عده در طلاق رجعی اتفاق بیفتد، زن از شوهر سابق خود ارث نمی برد.
• طلاق در حال مرض و فوت مرد در ظرف یک سال: ماده ۹۴۴ قانون مدنی شرایط خاصی را بیان می کند: اگر شوهر در حال مرض زن خود را طلاق دهد و در ظرف یک سال از تاریخ طلاق به همان مرض بمیرد، زن از او ارث می برد، مشروط بر آنکه در این مدت شوهر نکرده باشد. این شرط برای جلوگیری از سوءاستفاده های احتمالی و محروم کردن زن از ارث در شرایط بیماری شدید مرد وضع شده است.

ارث زن از دیه شوهر متوفی

دیه (خون بها) که در نتیجه فوت یا آسیب جسمی به فرد پرداخت می شود، در حکم مال متوفی محسوب می گردد. بنابراین، اگر مردی در اثر جرمی فوت کند و برای او دیه تعیین شود، این دیه جزئی از ترکه او خواهد بود. در این صورت، زن نیز به نسبت سهم الارث قانونی خود (یک هشتم یا یک چهارم) از آن دیه بهره مند می شود. لازم به ذکر است که جایگاه زوجه در اولیای دم (که حق قصاص یا دریافت دیه را دارند) صرفاً برای قصاص است و با جایگاه وراث (که شامل ارث از دیه می شود) متفاوت است. به عبارت دیگر، زن ممکن است ولی دم برای قصاص نباشد، اما از دیه ارث می برد.

آیا زن از جهیزیه ارث می برد؟

جهیزیه، اموالی است که زن هنگام ازدواج با خود به خانه شوهر می آورد. طبق قانون و عرف، مالکیت این اموال با خود زن است. جهیزیه جزء اموال شوهر محسوب نمی شود و در صورت فوت مرد، جزو ترکه او قرار نمی گیرد که زن بخواهد از آن ارث ببرد. در واقع، این اموال، پیش از تقسیم ترکه، به خود زن بازگردانده می شود و در اختیار اوست. اگر در زمان فوت مرد، جهیزیه تلف شده باشد، زن حق مطالبه مثل یا قیمت آن را از ترکه مرد نخواهد داشت مگر اینکه ثابت کند به واسطه تقصیر مرد تلف شده است.

آیا زن از پدر شوهر ارث می برد؟

پاسخ به این سوال منفی است. رابطه زوجیت (سبب)، تنها بین زن و شوهر برقرار است و زن از پدر شوهر خود (و بالعکس) به طور مستقیم ارث نمی برد. ارث بردن، نیازمند یکی از دو رابطه نسبی (خونی) یا سببی (ازدواج) با متوفی است. زن با پدر شوهر خود رابطه نسبی ندارد و رابطه سببی او با شوهرش است، نه پدر شوهرش. بنابراین، زن تنها در صورتی از پدر شوهر ارث می برد که از طریق یک رابطه نسبی مستقل با او خویشاوند باشد (مثلاً اگر پدر شوهر، دایی یا عموی خود زن نیز باشد). در غیر این صورت، او از پدر شوهرش ارثی نخواهد برد.

نحوه محاسبه و مراحل عملی سهم الارث زن

پس از فوت مرد و مشخص شدن حق ارث زن، مراحل عملی برای محاسبه و دریافت این سهم آغاز می شود. این فرآیند، شامل گام های قانونی و اجرایی است که آگاهی از آن ها برای وراث و به ویژه زوجه، ضروری است.

گام های کلی پس از فوت

پس از فوت یک فرد، برای تقسیم ترکه و تعیین تکلیف اموال او، مراحل قانونی زیر باید طی شود:

1. گواهی فوت و انحصار وراثت: اولین قدم، اخذ گواهی فوت متوفی است. سپس، یکی از وراث یا هر فرد ذی نفع، باید برای دریافت گواهی انحصار وراثت اقدام کند. این گواهی توسط شورای حل اختلاف صادر می شود و نام و مشخصات تمامی وراث قانونی و نسبت آن ها با متوفی را تعیین می کند. سهم الارث زن از مرد و سایر وراث نیز در این گواهی به صورت کلی ذکر می شود.
2. تحریر ترکه: در صورت لزوم، وراث می توانند درخواست تحریر ترکه دهند. در این مرحله، تمامی اموال، حقوق و دیون متوفی به دقت شناسایی و صورت برداری می شود. این کار به شفافیت دارایی ها کمک می کند.
3. تقسیم ترکه: پس از کسر دیون، وصایا و هزینه های ضروری، مابقی ترکه میان وراث بر اساس سهم الارث قانونی هر یک تقسیم می شود. در این مرحله است که سهم واقعی زن از ارث شوهر به صورت عملی محقق می گردد.

نحوه قیمت گذاری اموال

یکی از مهم ترین چالش ها در مرحله تقسیم ترکه، به ویژه در مورد اموال غیر منقول، قیمت گذاری صحیح آن هاست. از آنجا که زن از قیمت اموال غیر منقول (عرصه و اعیان) ارث می برد، تعیین دقیق این قیمت بسیار حیاتی است. این کار معمولاً توسط کارشناس رسمی دادگستری انجام می شود. کارشناس، با بررسی موقعیت، مشخصات، و وضعیت روز بازار، ارزش واقعی اموال غیر منقول را تعیین می کند. پس از قیمت گذاری، سهم الارث زن بر اساس این ارزش ها محاسبه و به او پرداخت می شود.

مثال های کاربردی برای محاسبه کلی سهم الارث با فرض های مختلف

برای روشن شدن نحوه محاسبه سهم زن از ارث، به چند مثال کاربردی توجه کنید:

مثال ۱: مرد متوفی دارای فرزند و یک همسر است.

• ترکه خالص (پس از کسر دیون و وصایا): ۱.۶ میلیارد تومان
• سهم زن (یک هشتم): ۲۰۰ میلیون تومان
• این ۲۰۰ میلیون تومان از مجموع عین اموال منقول و قیمت اموال غیر منقول محاسبه و به زن پرداخت می شود.

مثال ۲: مرد متوفی بدون فرزند و دارای یک همسر است.

• ترکه خالص: ۸۰۰ میلیون تومان
• سهم زن (یک چهارم): ۲۰۰ میلیون تومان
• این ۲۰۰ میلیون تومان از مجموع عین اموال منقول و قیمت اموال غیر منقول محاسبه و به زن پرداخت می شود.

مثال ۳: مرد متوفی دارای فرزند و دو همسر دائم است.

• ترکه خالص: ۱.۶ میلیارد تومان
• سهم کلی زوجات (یک هشتم): ۲۰۰ میلیون تومان
• تقسیم بین دو همسر (به تساوی): هر یک ۱۰۰ میلیون تومان

مثال ۴: مرد متوفی بدون فرزند و دارای سه همسر دائم است.

• ترکه خالص: ۱.۲ میلیارد تومان
• سهم کلی زوجات (یک چهارم): ۳۰۰ میلیون تومان
• تقسیم بین سه همسر (به تساوی): هر یک ۱۰۰ میلیون تومان

در تمام این مثال ها، فرض بر این است که ترکه شامل هر دو نوع مال منقول و غیر منقول است و سهم زن از اموال غیر منقول بر اساس قیمت گذاری کارشناس رسمی پرداخت می شود. اگر سایر وراث از پرداخت قیمت اموال غیر منقول امتناع کنند، زن می تواند از طریق دادگاه، حق خود را از عین آن اموال استیفاء نماید.

نتیجه گیری و توصیه های پایانی

سهم الارث زن از مرد در قانون مدنی ایران، موضوعی است که با تحولات و اصلاحات قانونی اخیر، به سمت شفافیت و عدالت بیشتر پیش رفته است. زنان، تحت شرایط دائم بودن رابطه زوجیت و زنده بودن در زمان فوت شوهر، همواره سهمی از ترکه همسر خود را به ارث می برند. این سهم، در صورت وجود فرزند برای متوفی، یک هشتم و در صورت عدم وجود فرزند، یک چهارم از کل ترکه است. مهم ترین تغییر در این حوزه، اصلاحیه سال ۱۳۸۷ بود که بر اساس آن، زن دیگر صرفاً از اعیان (بنا و اشجار) ارث نمی برد، بلکه از قیمت عرصه و اعیان اموال غیر منقول نیز بهره مند می شود. ماده ۹۴۸ قانون مدنی نیز این حق را تقویت کرده و به زن اجازه می دهد در صورت امتناع وراث از پرداخت قیمت، حق خود را از عین اموال غیر منقول استیفاء کند.

پیچیدگی های حقوق ارث، به ویژه در مواردی مانند تعدد زوجات، طلاق، موانع ارث، و نحوه قیمت گذاری و تقسیم اموال، لزوم آگاهی دقیق از قوانین را دوچندان می کند. فهم این حقوق، نه تنها به زنان کمک می کند تا در مواجهه با فقدان همسر، از جایگاه قانونی خود مطلع باشند، بلکه برای سایر وراث و حتی در فرآیند برنامه ریزی مالی و تنظیم وصیت نامه نیز راهگشاست. توصیه می شود که در هر پرونده خاص، با توجه به شرایط منحصر به فرد آن، حتماً با وکیل یا مشاور حقوقی متخصص در امور ارث مشورت شود. مشاوره حقوقی، می تواند از بروز اختلافات جلوگیری کرده و فرآیند تقسیم ترکه را با رعایت کامل حقوق تمامی ذی نفعان، تسهیل نماید. آگاهی، چراغ راهی است که در مسیر پر پیچ و خم مسائل حقوقی، به افراد یاری می رساند.