نمونه دادخواست مطالبه وجه التزام روزانه

وقتی یکی از طرفین قرارداد به تعهدات خود عمل نمی کند یا در انجام آن ها تأخیر دارد، فرد زیان دیده می تواند برای جبران خسارت خود اقدام کند. در این شرایط، تنظیم و ارائه دادخواست مطالبه وجه التزام روزانه، ابزاری قانونی برای پیگیری حقوق از دست رفته به شمار می رود.
این ابزار حقوقی که در قراردادها به عنوان جریمه ای برای عدم ایفای تعهدات یا تأخیر در آن درج می شود، به متعهدله امکان می دهد تا بدون نیاز به اثبات ضرر، مبلغ مشخصی را از متعهد دریافت کند. در بسیاری از قراردادها، به ویژه در معاملات ملکی و پیش فروش، اهمیت این شرط بیش از پیش نمایان می شود، زیرا می تواند تضمین کننده ی اجرای صحیح و به موقع تعهدات باشد. افرادی که در مسیر پر پیچ و خم تعهدات قراردادی با تخلف طرف مقابل روبرو می شوند، معمولاً با چالش های حقوقی مواجه هستند. آگاهی از مراحل قانونی و نحوه تنظیم دادخواست مطالبه وجه التزام روزانه، نه تنها به آن ها در احقاق حقوقشان کمک می کند، بلکه می تواند از طولانی شدن فرآیند دادرسی و سردرگمی های احتمالی بکاهد. در این راهنمای جامع، کلیه ابعاد مربوط به مطالبه وجه التزام روزانه، از مفهوم و شرایط آن گرفته تا نحوه تنظیم دادخواست و نمونه های کاربردی، به شیوه ای شفاف و قابل درک تبیین می شود.

مفهوم حقوقی وجه التزام روزانه

در جهان امروز، قراردادها شریان حیاتی تعاملات اقتصادی و اجتماعی به شمار می روند و اجرای صحیح تعهدات مندرج در آن ها، برای برقراری نظم و اعتماد ضروری است. در این میان، وجه التزام قراردادی روزانه به عنوان یک سازوکار پیشگیرانه و جبران کننده، نقش کلیدی ایفا می کند. این مفهوم، به عنوان یک شرط ضمن عقد، توسط طرفین قرارداد تعیین می شود تا در صورت تخلف یکی از آن ها از انجام تعهدات یا تأخیر در ایفای آن ها، فرد متخلف مبلغ مشخصی را به عنوان جریمه یا خسارت به طرف دیگر بپردازد. ویژگی بارز و مهم «روزانه» بودن این وجه التزام، به معنای تعیین مبلغی ثابت برای هر روز تأخیر یا عدم انجام تعهد است که به صورت مستمر و تا زمان رفع تخلف، قابل مطالبه خواهد بود. این ساختار، انگیزه بیشتری برای متعهد ایجاد می کند تا در اسرع وقت به تعهد خود عمل کند.

تفاوت اساسی وجه التزام با خسارت تأخیر تأدیه

یکی از مهم ترین نکات حقوقی در زمینه مطالبه وجه التزام روزانه، درک تفاوت آن با خسارت تأخیر تأدیه است. بسیاری از افراد این دو مفهوم را اشتباه می گیرند، در حالی که ماهیت و شرایط مطالبه هر یک کاملاً متفاوت است.

• ماهیت: وجه التزام، ماهیتی قراردادی دارد و ریشه در توافق و اراده طرفین در زمان انعقاد قرارداد می گیرد. این در حالی است که خسارت تأخیر تأدیه، ماهیتی قانونی دارد و طبق ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی، در صورت تأخیر مدیون در پرداخت دیون پولی و اثبات تمکن مالی او، توسط دادگاه تعیین و محاسبه می شود.
• نحوه تعیین: مبلغ وجه التزام به صورت توافقی و پیشاپیش توسط طرفین در قرارداد مشخص می شود. اما خسارت تأخیر تأدیه بر اساس شاخص تورم اعلامی توسط بانک مرکزی محاسبه می گردد و هیچ توافقی بر سر میزان آن از پیش وجود ندارد.
• قابلیت تعدیل توسط قاضی: اصولا، قاضی نمی تواند مبلغ وجه التزام را تعدیل کند، مگر در موارد خاص که قانون اجازه داده باشد (مانند ماده ۶ قانون پیش فروش ساختمان). در مقابل، خسارت تأخیر تأدیه کاملاً تحت نظر قاضی و بر اساس فرمول های قانونی تعیین می شود.
• لزوم اثبات ضرر: برای مطالبه وجه التزام، نیازی به اثبات ضرر وارد شده به متعهدله نیست، زیرا طرفین از پیش بر سر مبلغ خسارت توافق کرده اند. اما در خسارت تأخیر تأدیه، خواهان باید ضرر ناشی از تأخیر را اثبات کند تا دادگاه حکم به پرداخت آن صادر کند.

درک دقیق تمایز میان وجه التزام و خسارت تأخیر تأدیه، برای تعیین مسیر صحیح حقوقی و جلوگیری از رد دعوا، امری حیاتی است.

جدول زیر به وضوح تفاوت های این دو مفهوم را نشان می دهد:

ویژگی	وجه التزام	خسارت تأخیر تأدیه
ماهیت	قراردادی (توافق طرفین)	قانونی (ماده 522 ق.آ.د.م)
نحوه تعیین مبلغ	توافقی و از پیش تعیین شده	بر اساس شاخص بانک مرکزی
قابلیت تعدیل توسط قاضی	اصولاً غیرقابل تعدیل (به جز استثنائات)	همواره توسط قاضی و طبق قانون تعیین می شود
لزوم اثبات ضرر	خیر (ضرری مفروض است)	بله (خواهان باید ضرر را اثبات کند)
نوع تعهد	هر نوع تعهد (پولی یا غیرپولی)	فقط تعهدات پولی

شرایط لازم برای مطالبه وجه التزام روزانه

مطالبه وجه التزام روزانه، فرآیندی است که مستلزم رعایت شرایط و اصول حقوقی مشخصی است. عدم توجه به این شرایط می تواند منجر به رد دعوا یا طولانی شدن فرآیند دادرسی شود. زمانی که افراد تصمیم به پیگیری حقوق خود از طریق دادخواست مطالبه وجه التزام روزانه می گیرند، لازم است از وجود تمامی این شرایط اطمینان حاصل کنند.

الف) وجود قرارداد معتبر و صحیح

اساس هر دعوای مطالبه وجه التزام، وجود یک قرارداد قانونی، معتبر و لازم الاجرا است. در این قرارداد، بند مربوط به وجه التزام باید به صورت صریح، روشن و بدون ابهام ذکر شده باشد. نکاتی که در نگارش این بند باید مورد توجه قرار گیرد عبارتند از:

• مبلغ وجه التزام: مبلغ مشخصی برای هر روز تأخیر یا عدم انجام تعهد باید قید شود.
• تاریخ شروع محاسبه: باید به وضوح مشخص شود که از چه تاریخی وجه التزام قابل محاسبه و مطالبه است (مثلاً از تاریخ مقرر برای تحویل یا تنظیم سند).
• نوع تعهد: مشخص شود که وجه التزام بابت تخلف از کدام تعهد (عدم تحویل، تأخیر در تنظیم سند و غیره) در نظر گرفته شده است. این شفافیت، از بروز اختلافات بعدی جلوگیری می کند.

ب) تخلف متعهد از انجام تعهد

قلب دعوای وجه التزام، اثبات این موضوع است که متعهد (بدهکار) به تعهد قراردادی خود عمل نکرده است. این تخلف می تواند در دو قالب اصلی نمود یابد:

• عدم انجام کامل تعهد در موعد مقرر: به این معنا که متعهد اصلاً به تعهد خود عمل نکرده است.
• تأخیر در انجام تعهد: متعهد، تعهد خود را انجام داده، اما خارج از موعد مقرر در قرارداد.

برای اثبات این تخلف، فرد خواهان می تواند از روش های مختلفی استفاده کند. گواهی عدم حضور در دفتر اسناد رسمی (در مورد عدم حضور برای تنظیم سند)، گزارش کارشناسی (در مورد تأخیر در ساخت و ساز یا تحویل ملک)، شهادت شهود یا اقرار خود متعهد، از جمله دلایلی هستند که در دادگاه مورد استناد قرار می گیرند.

ج) عدم وجود موانع خارج از اراده (قوه قاهره)

یکی از دفاعیات متداول متعهد برای عدم پرداخت وجه التزام، استناد به قوه قاهره یا فورس ماژور است. قوه قاهره به معنای رخدادهایی غیرقابل پیش بینی و غیرقابل کنترل است که انجام تعهد را عملاً ناممکن می سازد (مانند سیل، زلزله، جنگ و بیماری های فراگیر). اگر عدم انجام یا تأخیر در تعهد به دلیل قوه قاهره باشد، متعهد از پرداخت وجه التزام مبرا خواهد بود. همچنین، اگر عدم انجام تعهد ناشی از فعل خود خواهان باشد، متعهد مسئولیتی نخواهد داشت. به عنوان مثال، اگر خریدار مدارک لازم برای تنظیم سند را در موعد مقرر تحویل نداده باشد، نمی تواند به دلیل تأخیر فروشنده، وجه التزام مطالبه کند.

د) مطالبه وجه التزام توسط متعهدله

قبل از تقدیم دادخواست به دادگاه، معمولاً توصیه می شود که متعهدله (طلبکار) ابتدا از طریق ارسال اظهارنامه رسمی، مطالبه وجه التزام را به متعهد ابلاغ کند. ارسال اظهارنامه چند مزیت مهم دارد:

1. اثبات مطالبه: نشان می دهد که خواهان، وجه التزام را به صورت رسمی از خوانده مطالبه کرده است.
2. تعیین تاریخ شروع محاسبه: می تواند به عنوان مبدأ مشخص برای شروع محاسبه وجه التزام در دادگاه مورد استناد قرار گیرد.
3. فرصت به متعهد: به متعهد فرصت می دهد تا پیش از طرح دعوا، به تعهد خود عمل کرده یا راه حلی پیدا کند.

محتویات ضروری یک اظهارنامه مطالبه وجه التزام شامل مشخصات طرفین، شرح مختصر قرارداد و تعهدات، اشاره به بند وجه التزام، بیان تخلف و تاریخ آن، و مبلغ مورد مطالبه وجه التزام روزانه است.

مستندات قانونی و رویه قضایی حمایت کننده

قانون گذار و رویه قضایی، اهمیت و جایگاه ویژه ای برای وجه التزام قراردادی روزانه قائل هستند. شناخت مواد قانونی و آرای وحدت رویه مرتبط، نه تنها به وکلا و حقوقدانان، بلکه به تمامی افرادی که قصد تنظیم و تقدیم دادخواست مطالبه وجه التزام روزانه را دارند، کمک می کند تا با پشتوانه ای محکم تر، حقوق خود را پیگیری کنند. در مسیر رسیدگی به دعاوی مرتبط با این موضوع، چندین ماده قانونی و رأی وحدت رویه نقش اساسی ایفا می کنند.

• ماده ۲۳۰ قانون مدنی: این ماده را می توان رکن اصلی اعتبار وجه التزام دانست. بر اساس این ماده، «اگر در ضمن عقد شرط شده باشد که در صورت تخلف، مبلغی به عنوان خسارت پرداخت شود، متخلف ملتزم به تأدیه آن مبلغ خواهد بود و دادگاه نمی تواند آن را کم یا زیاد کند». این ماده به روشنی بر ماهیت توافقی و غیرقابل تعدیل بودن وجه التزام تأکید دارد.
• مواد ۲۲۱، ۲۲۶ و ۲۲۷ قانون مدنی: این مواد، شرایط عام مسئولیت قراردادی را تبیین می کنند و برای مطالبه هرگونه خسارت ناشی از عدم ایفای تعهد، وجود این شرایط لازم است. ماده ۲۲۱ بیان می کند که اگر جبران خسارت تصریح شده باشد یا عرفاً به منزله تصریح باشد یا قانون موجب ضمان باشد، متخلف مسئول خسارت است. مواد ۲۲۶ و ۲۲۷ نیز به ترتیب به لزوم تعیین مدت برای تعهد و انقضای آن یا مطالبه تعهد در صورت عدم تعیین مدت، اشاره دارند.
• ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی: این ماده در خصوص خسارت تأخیر تأدیه دیون پولی است و تبیین می کند که در صورت مطالبه همزمان خسارت تاخیر تادیه و وجه التزام، دادگاه باید بر اساس ماهیت تعهد تصمیم بگیرد. این ماده به طور غیرمستقیم، تفاوت های کلیدی بین وجه التزام (که می تواند برای تعهدات پولی و غیرپولی باشد) و خسارت تأخیر تأدیه (که فقط برای تعهدات پولی است) را مشخص می کند.
• رای وحدت رویه شماره ۸۰۵ مورخ ۱۳۹۹/۱۰/۱۶ دیوان عالی کشور: این رأی تاریخی، تأثیر بسزایی در رویه قضایی مرتبط با وجه التزام، به ویژه در تعهدات پولی، داشته است. این رأی امکان تعیین وجه التزام بیش از شاخص تورم در تعهدات پولی را تجویز کرده و آن را معتبر و فاقد اشکال قانونی دانسته است، مشروط بر اینکه مغایرتی با مقررات آمری پولی نداشته باشد. این موضوع، دست طرفین قرارداد را برای تعیین ضمانت اجرای قوی تر و مؤثرتر باز گذاشته است و در دعاوی مربوط به مطالبه وجه التزام روزانه، نقش بسزایی دارد.
• ماده ۶ قانون پیش فروش ساختمان: این ماده یک استثناء مهم بر اصل عدم تعدیل وجه التزام است. در قراردادهای پیش فروش ساختمان، چنانچه مبلغ وجه التزام تعیین شده کمتر از مبالغ مقرر در این ماده باشد (مثلاً برای تأخیر در تحویل یا تنظیم سند)، قاضی می تواند آن را تا حد تعیین شده در قانون تعدیل کند. این امر نشان دهنده حمایت قانون از پیش خریداران و جلوگیری از تضییع حقوق آن ها در قراردادهای نامتوازن است.

راهنمای گام به گام تنظیم دادخواست مطالبه وجه التزام روزانه

تنظیم نمونه دادخواست مطالبه وجه التزام روزانه نیازمند دقت و رعایت اصول خاصی است تا از نظر شکلی و ماهوی، صحیح و قابل رسیدگی باشد. افرادی که قصد دارند این فرآیند را آغاز کنند، باید با آگاهی کامل از جزئیات، اقدامات لازم را انجام دهند. هر دادخواست شامل بخش های مشخصی است که تکمیل صحیح آن ها از اهمیت بالایی برخوردار است.

1. مشخصات خواهان و خوانده:

   در این قسمت، اطلاعات کامل و دقیق طرفین دعوا (نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، شماره شناسنامه، تاریخ تولد، شغل، محل اقامت) باید درج شود. در صورت وجود وکیل، مشخصات وکیل نیز قید می گردد. دقت در این بخش از بروز ایرادات شکلی و تأخیر در رسیدگی جلوگیری می کند.

2. خواسته:

   خواسته باید به صورت واضح و مشخص بیان شود و دقیقاً آنچه را که از دادگاه تقاضا می شود، در بر گیرد. نگارش صحیح این بخش برای مطالبه وجه التزام روزانه به این شکل است:
   «مطالبه وجه التزام روزانه به مبلغ [X] ریال از تاریخ [Y] (تاریخ تخلف) تا زمان اجرای حکم به انضمام تمامی خسارات دادرسی از جمله هزینه دادرسی و حق الوکاله وکیل.»

3. دلایل و منضمات:

   این بخش شامل لیستی از تمامی مدارک و مستنداتی است که ادعای خواهان را تأیید می کند. مدارک ضروری برای دادخواست وجه التزام روزانه عبارتند از:

   • اصل یا فتوکپی مصدق قرارداد (مبایعه نامه، اجاره نامه، قرارداد مشارکت و غیره)
   • اظهارنامه ارسالی به خوانده (در صورت وجود)
   • گواهی عدم حضور در دفتر اسناد رسمی (در صورت لزوم)
   • گزارش کارشناسی (در صورت نیاز به اثبات تأخیر یا عدم انجام تعهد)
   • مدارک شناسایی خواهان (کارت ملی، شناسنامه)
   • وکالتنامه (در صورتی که دعوا توسط وکیل مطرح شده باشد)
4. شرح دادخواست:

   در این قسمت، وقایع به صورت مستند و با رعایت ترتیب زمانی بیان می شود. خواهان باید به صورت واضح شرح دهد که چه قراردادی بین طرفین منعقد شده، چه تعهدی از سوی خوانده نادیده گرفته شده یا با تأخیر انجام شده، و کدام بند از قرارداد به وجه التزام روزانه اشاره دارد. همچنین، لازم است به مواد قانونی و آرای وحدت رویه مرتبط نیز استناد شود. در پایان، خواهان تقاضای صدور حکم بر اساس دلایل و مستندات خود را از دادگاه می نماید.

5. مرجع صالح رسیدگی:

   رسیدگی به دادخواست مطالبه وجه التزام روزانه معمولاً در صلاحیت دادگاه های حقوقی است. مرجع صالح برای رسیدگی، دادگاه محل اقامت خوانده، محل انعقاد قرارداد، یا محل اجرای تعهد خواهد بود. انتخاب صحیح مرجع قضایی از اهمیت بالایی برخوردار است تا پرونده با ایراد صلاحیت مواجه نشود.

نمونه های کاربردی دادخواست مطالبه وجه التزام روزانه

برای آن دسته از افرادی که به دنبال نحوه تنظیم دادخواست وجه التزام هستند، مشاهده نمونه های کاربردی در سناریوهای مختلف می تواند بسیار مفید باشد. این نمونه ها، با جزئیات لازم، به افراد دیدگاهی عملی درباره چگونگی تنظیم دادخواست خود می دهند و به آن ها کمک می کنند تا با چارچوب و محتوای یک دادخواست موفق آشنا شوند. این نمونه ها صرفاً جهت راهنمایی بوده و باید با توجه به جزئیات هر پرونده تکمیل شوند.

نمونه ۱: دادخواست مطالبه وجه التزام روزانه بابت تاخیر در تنظیم سند رسمی ملک

تصور کنید که فردی ملکی را خریداری کرده و فروشنده با وجود تحویل ملک، در موعد مقرر برای تنظیم سند رسمی در دفترخانه حاضر نشده است. در چنین شرایطی، خریدار می تواند برای مطالبه وجه التزام روزانه اقدام کند.

خواهان: [نام و نام خانوادگی خریدار]
خوانده: [نام و نام خانوادگی فروشنده]
خواسته: ۱. الزام خوانده به تنظیم سند رسمی یک دستگاه [نوع ملک] به پلاک ثبتی [شماره پلاک] واقع در [آدرس کامل]. ۲. مطالبه وجه التزام قراردادی به مبلغ [مبلغ X] ریال به ازای هر روز تأخیر از تاریخ [Y] (تاریخ مقرر تنظیم سند) تا زمان تنظیم سند و اجرای حکم. ۳. محکومیت خوانده به پرداخت کلیه خسارات دادرسی و حق الوکاله وکیل.

دلایل و منضمات:

• فتوکپی مصدق مبایعه نامه مورخ [تاریخ]
• گواهی عدم حضور خواهان در دفتر اسناد رسمی شماره [شماره] مورخ [تاریخ]
• کارت ملی و شناسنامه خواهان

شرح دادخواست:
ریاست محترم دادگاه عمومی [شهر]،
با سلام و احترام،
اینجانب خواهان به موجب مبایعه نامه شماره [شماره مبایعه نامه] مورخ [تاریخ]، یک دستگاه [نوع ملک] به پلاک ثبتی [شماره پلاک] واقع در [آدرس] را از خوانده محترم خریداری نموده ام. طبق بند [شماره بند] قرارداد، طرفین متعهد به حضور در دفتر اسناد رسمی [شماره دفترخانه] در تاریخ [تاریخ مقرر تنظیم سند] جهت تنظیم سند رسمی گردیده اند. اینجانب در تاریخ مقرر با به همراه داشتن مدارک و الباقی ثمن معامله در دفترخانه حاضر گردیدم، لیکن خوانده محترم بدون عذر موجه از حضور و انجام تعهد خودداری نموده است که گواهی عدم حضور پیوست، مؤید این امر است. طبق بند [شماره بند] مبایعه نامه، در صورت تأخیر فروشنده در تنظیم سند، ایشان مکلف به پرداخت مبلغ [مبلغ X] ریال به عنوان وجه التزام روزانه می باشند. لذا، با استناد به مواد ۲۲۰ و ۲۳۰ قانون مدنی و رای وحدت رویه ۸۰۵ دیوان عالی کشور، تقاضای رسیدگی و صدور حکم به شرح خواسته مورد استدعاست.

نمونه ۲: دادخواست مطالبه وجه التزام روزانه بابت تاخیر در تحویل ملک یا واحد پیش فروش

یکی دیگر از موارد رایج برای مطالبه وجه التزام روزانه، زمانی است که سازنده یا پیش فروشنده در قرارداد مشارکت یا پیش فروش، واحد ساختمانی را در تاریخ معین تحویل ندهد. در این شرایط، خریدار می تواند با استناد به قرارداد و ماده ۶ قانون پیش فروش ساختمان، حقوق خود را مطالبه کند.

خواهان: [نام و نام خانوادگی پیش خریدار]
خوانده: [نام و نام خانوادگی پیش فروشنده / سازنده]
خواسته: ۱. الزام خوانده به تحویل یک واحد مسکونی/تجاری به پلاک [پلاک ثبتی] واقع در [آدرس]. ۲. مطالبه وجه التزام روزانه به مبلغ [مبلغ X] ریال (یا بر اساس ماده ۶ قانون پیش فروش) از تاریخ [Y] (تاریخ مقرر تحویل) تا زمان تحویل و اجرای حکم. ۳. محکومیت خوانده به پرداخت خسارات دادرسی.

دلایل و منضمات:

• فتوکپی مصدق قرارداد پیش فروش / مشارکت در ساخت مورخ [تاریخ]
• کارشناسی جهت اثبات عدم تحویل در موعد مقرر

شرح دادخواست:
ریاست محترم دادگاه عمومی [شهر]،
با سلام و احترام،
اینجانب خواهان به موجب قرارداد پیش فروش/مشارکت در ساخت مورخ [تاریخ] با خوانده محترم، مالک یک واحد [نوع واحد] به پلاک ثبتی [شماره پلاک] در [آدرس] گردیده ام. مطابق بند [شماره بند] قرارداد، خوانده متعهد به تحویل ملک در تاریخ [تاریخ مقرر تحویل] بوده است. علی رغم انقضای مهلت مقرر، خوانده از تحویل ملک خودداری نموده است. طبق بند [شماره بند] قرارداد، در صورت تأخیر در تحویل، خوانده ملزم به پرداخت وجه التزام روزانه به مبلغ [مبلغ X] ریال می باشد. با استناد به مواد ۲۲۰ و ۲۳۰ قانون مدنی و ماده ۶ قانون پیش فروش ساختمان، تقاضای رسیدگی و صدور حکم به شرح خواسته مورد استدعاست.

نمونه ۳: دادخواست مطالبه وجه التزام روزانه بابت عدم انجام تعهدات در قرارداد مشارکت در ساخت

در قراردادهای مشارکت در ساخت، سازنده متعهد به انجام مراحل مختلفی از جمله گودبرداری، اتمام اسکلت، اخذ پایان کار و… در زمان های مشخص است. اگر سازنده طبق برنامه زمان بندی به تعهدات خود عمل نکند، شریک (مالک) می تواند دادخواست مطالبه وجه التزام روزانه را مطرح نماید.

خواهان: [نام و نام خانوادگی شریک (مالک)]
خوانده: [نام و نام خانوادگی سازنده]
خواسته: ۱. الزام خوانده به تکمیل و اجرای تعهدات باقیمانده (مانند اتمام اسکلت/اخذ پایان کار). ۲. مطالبه وجه التزام روزانه به مبلغ [مبلغ X] ریال از تاریخ [Y] (تاریخ مقرر برای تعهد انجام نشده) تا زمان اتمام تعهد و اجرای حکم. ۳. پرداخت خسارات دادرسی.

دلایل و منضمات:

• فتوکپی مصدق قرارداد مشارکت در ساخت مورخ [تاریخ]
• گزارش کارشناسی رسمی دادگستری (جهت اثبات تأخیر در اجرای تعهدات)

شرح دادخواست:
ریاست محترم دادگاه عمومی [شهر]،
با سلام و احترام،
اینجانب خواهان به موجب قرارداد مشارکت در ساخت مورخ [تاریخ] با خوانده محترم، در خصوص ساخت و ساز ملک واقع در [آدرس]، شریک می باشم. بر اساس بند [شماره بند] قرارداد و برنامه زمان بندی آن، خوانده متعهد به [تعهد مشخص مثال: اتمام اسکلت] تا تاریخ [تاریخ مقرر] بوده است. متأسفانه خوانده به تعهد مذکور در موعد مقرر عمل ننموده و تاکنون نیز اقدام مؤثری صورت نگرفته است که گزارش کارشناس پیوست مؤید این امر است. طبق بند [شماره بند] قرارداد، در صورت تأخیر در انجام هر مرحله از تعهدات، خوانده ملزم به پرداخت وجه التزام روزانه به مبلغ [مبلغ X] ریال می باشد. لذا، با استناد به مواد ۲۲۰ و ۲۳۰ قانون مدنی، تقاضای رسیدگی و صدور حکم به شرح خواسته مورد استدعاست.

نمونه ۴: دادخواست مطالبه وجه التزام روزانه بابت عدم تخلیه ملک اجاره ای در موعد مقرر

وقتی مستاجر پس از اتمام مدت اجاره، ملک را تخلیه نمی کند، موجر متحمل ضرر می شود. در صورتی که در قرارداد اجاره، شرط وجه التزام اجاره برای تأخیر در تخلیه پیش بینی شده باشد، موجر می تواند این مبلغ را مطالبه کند.

خواهان: [نام و نام خانوادگی موجر]
خوانده: [نام و نام خانوادگی مستأجر]
خواسته: ۱. صدور دستور تخلیه یک باب ملک مسکونی/تجاری به پلاک [پلاک ثبتی] واقع در [آدرس]. ۲. مطالبه وجه التزام روزانه به مبلغ [مبلغ X] ریال از تاریخ [Y] (تاریخ انقضای اجاره) تا زمان تخلیه و تحویل ملک به انضمام خسارات دادرسی.

دلایل و منضمات:

• فتوکپی مصدق اجاره نامه مورخ [تاریخ]
• فتوکپی سند مالکیت خواهان

شرح دادخواست:
ریاست محترم دادگاه عمومی [شهر]،
با سلام و احترام،
اینجانب خواهان به موجب اجاره نامه رسمی/عادی مورخ [تاریخ]، ملک خویش واقع در [آدرس] را به خوانده محترم اجاره داده ام. مدت اجاره از تاریخ [تاریخ شروع] تا تاریخ [تاریخ انقضا] تعیین گردیده است. علی رغم انقضای مدت اجاره و مراجعات مکرر اینجانب، خوانده از تخلیه ملک استیجاری خودداری می نماید. طبق بند [شماره بند] اجاره نامه، در صورت عدم تخلیه ملک در موعد مقرر، مستأجر مکلف به پرداخت وجه التزام روزانه به مبلغ [مبلغ X] ریال بابت هر روز تأخیر می باشد. لذا، با استناد به مواد ۲۲۰ و ۲۳۰ قانون مدنی، تقاضای رسیدگی و صدور حکم به شرح خواسته مورد استدعاست.

نمونه ۵: دادخواست مطالبه وجه التزام روزانه بابت نقض سایر تعهدات قراردادی

وجه التزام قراردادی روزانه تنها محدود به معاملات ملکی نیست و می تواند در انواع قراردادهای خدماتی، پیمانکاری، خرید و فروش کالا و سایر توافقات نیز کاربرد داشته باشد. هر جا که طرفین تعهدی را بر عهده بگیرند و برای تخلف از آن جریمه ای تعیین کنند، امکان مطالبه وجود دارد.

خواهان: [نام و نام خانوادگی خواهان]
خوانده: [نام و نام خانوادگی خوانده]
خواسته: ۱. الزام خوانده به انجام تعهد قراردادی [ذکر تعهد]. ۲. مطالبه وجه التزام روزانه به مبلغ [مبلغ X] ریال از تاریخ [Y] (تاریخ تخلف) تا زمان انجام تعهد و اجرای حکم. ۳. پرداخت خسارات دادرسی.

دلایل و منضمات:

• فتوکپی مصدق قرارداد [نوع قرارداد] مورخ [تاریخ]
• مدارک اثبات نقض تعهد توسط خوانده (مثلاً گزارش کارشناس، نامه اداری، فاکتور و…)

شرح دادخواست:
ریاست محترم دادگاه عمومی [شهر]،
با سلام و احترام،
اینجانب خواهان به موجب قرارداد [نوع قرارداد] مورخ [تاریخ] با خوانده محترم، در خصوص [موضوع قرارداد]، منعقد شده است. بر اساس بند [شماره بند] قرارداد، خوانده متعهد به [تعهد مشخص] تا تاریخ [تاریخ مقرر] بوده است. متأسفانه خوانده به تعهد مذکور در موعد مقرر عمل ننموده و تاکنون نیز از ایفای آن خودداری می کند که مدارک پیوست مؤید این امر است. طبق بند [شماره بند] قرارداد، در صورت نقض این تعهد، خوانده ملزم به پرداخت وجه التزام روزانه به مبلغ [مبلغ X] ریال می باشد. لذا، با استناد به مواد ۲۲۰ و ۲۳۰ قانون مدنی، تقاضای رسیدگی و صدور حکم به شرح خواسته مورد استدعاست.

نکات مهم و ظرایف حقوقی در مطالبه وجه التزام روزانه

در مسیر پیگیری مطالبه وجه التزام روزانه، نه تنها آشنایی با نحوه تنظیم دادخواست، بلکه آگاهی از برخی نکات و ظرایف حقوقی می تواند برای افراد بسیار حیاتی باشد. این نکات، گاهی اوقات تفاوت میان پیروزی و شکست در یک دعوای حقوقی را رقم می زنند و به افراد کمک می کنند تا با دیدگاهی جامع تر، تصمیمات درستی اتخاذ کنند.

جمع وجه التزام با اصل تعهد

یکی از سوالات کلیدی این است که آیا متعهدله می تواند هم خواهان اجرای اصل تعهد باشد و هم مطالبه وجه التزام قراردادی روزانه را بنماید؟ رویه قضایی و نظریات حقوقدانان در این خصوص متفاوت است:

• تعهد اصلی یا بدل: برخی معتقدند که وجه التزام، بدلِ اصل تعهد است و متعهدله نمی تواند همزمان هر دو را مطالبه کند؛ بلکه باید یکی را انتخاب کند. یعنی یا خواهان انجام تعهد اصلی باشد یا مطالبه وجه التزام.
• جریمه تأخیر: در صورتی که وجه التزام صرفاً برای تأخیر در انجام تعهد (نه عدم انجام آن) تعیین شده باشد، معمولاً قابل جمع با اصل تعهد تلقی می شود. در این حالت، خواهان می تواند هم انجام تعهد را بخواهد و هم خسارت تأخیر (وجه التزام روزانه) را مطالبه کند.

نکته مهم: در نگارش قرارداد، باید به روشنی مشخص شود که وجه التزام برای عدم انجام تعهد است یا صرفاً برای تأخیر در انجام آن. این شفافیت، از تفسیرهای متفاوت جلوگیری می کند.

قابلیت تعدیل وجه التزام توسط دادگاه

بر اساس ظاهر ماده ۲۳۰ قانون مدنی، وجه التزام غیرقابل تعدیل توسط قاضی است. اما این قاعده مطلق نیست و استثنائاتی دارد:

• ماده ۶ قانون پیش فروش ساختمان: همان طور که پیشتر اشاره شد، در قراردادهای پیش فروش، اگر وجه التزام تعیین شده کمتر از مبالغ قانونی باشد، قاضی می تواند آن را تعدیل کند.
• عدم تناسب فاحش: در برخی موارد بسیار استثنایی و با استناد به قاعده «لاضرر» یا اصول عدالت قراردادی، دادگاه ها ممکن است در مواجهه با وجه التزام بسیار نامتناسب و ظالمانه، اقدام به تعدیل آن نمایند، هرچند که این رویه کمتر شایع است.

تأثیر اعلام فسخ قرارداد بر مطالبه وجه التزام روزانه

اگر فرد متعهدله، قرارداد را فسخ کند، دیگر نمی تواند مطالبه اجرای اصل تعهد را داشته باشد. اما آیا همچنان می تواند وجه التزام روزانه را مطالبه کند؟

• اگر وجه التزام برای عدم انجام تعهد (که با فسخ محقق شده) تعیین شده باشد، معمولاً قابل مطالبه است.
• اگر وجه التزام برای خسارت تأخیر تا زمان فسخ باشد، نیز قابل مطالبه خواهد بود. اما پس از فسخ، دیگر وجه التزامی بابت آینده قابل مطالبه نیست. این مسئله بسته به متن قرارداد و چگونگی تنظیم شرط وجه التزام، تفسیرهای متفاوتی دارد.

تفاوت وجه التزام با شرط کیفر

وجه التزام به عنوان جبران خسارت ناشی از نقض تعهد است، حتی اگر ضرری واقعاً وارد نشده باشد. اما شرط کیفر، نوعی مجازات است که برای نقض یک تعهد تعیین می شود و هدف آن صرفاً جبران خسارت نیست، بلکه تنبیه متخلف و بازدارندگی است. در حقوق ایران، تمایز روشنی بین این دو وجود ندارد، اما رویه قضایی معمولاً وجه التزام را به عنوان جبران خسارت می شناسد.

اهمیت مشاوره با وکیل متخصص پیش از هر اقدام

مسائل حقوقی، به ویژه آن هایی که با تنظیم قرارداد و تعهدات مالی سروکار دارند، دارای پیچیدگی های بسیاری هستند. تفاوت های ظریفی در نگارش بندهای قراردادی یا در نحوه اثبات تخلف، می تواند سرنوشت یک پرونده را تغییر دهد. بنابراین، افرادی که قصد مطالبه وجه التزام روزانه را دارند، اکیداً توصیه می شود که پیش از هر اقدامی، با یک وکیل متخصص در امور قراردادها و دعاوی حقوقی مشورت کنند. یک وکیل می تواند با بررسی دقیق قرارداد و مستندات، بهترین راهکار حقوقی را پیشنهاد دهد و از بروز خطاهای احتمالی جلوگیری کند.

مراحل رسیدگی به دادخواست و اجرای حکم

وقتی دادخواست مطالبه وجه التزام روزانه تنظیم و به دادگاه تقدیم می شود، فرآیند رسیدگی و در نهایت اجرای حکم، مراحل مشخصی را طی می کند. آشنایی با این مراحل، به افراد کمک می کند تا با آمادگی بیشتری در مسیر دادرسی قدم بردارند و از روند پرونده خود آگاهی کامل داشته باشند.

1. ثبت دادخواست و پرداخت هزینه های دادرسی:

   پس از تکمیل دادخواست، باید آن را به همراه پیوست های لازم در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت کرد. در این مرحله، خواهان ملزم به پرداخت هزینه های دادرسی است که میزان آن بر اساس مبلغ خواسته (وجه التزام مطالبه شده) تعیین می شود.

2. ابلاغ و تعیین وقت رسیدگی:

   پس از ثبت دادخواست، یک نسخه از آن به همراه وقت رسیدگی از طریق سامانه ثنا به خوانده ابلاغ می شود. خوانده نیز فرصت دارد تا در مهلت مقرر، لایحه دفاعیه خود را تنظیم و ارسال کند.

3. جلسه رسیدگی، دفاعیات و ارائه مستندات:

   در تاریخ مقرر، جلسه رسیدگی در دادگاه برگزار می شود. خواهان و خوانده (یا وکلای آن ها) در این جلسه حاضر شده و دفاعیات خود را ارائه می دهند. خواهان مستندات خود را به دادگاه تقدیم می کند و خوانده نیز دلایل خود را برای عدم پرداخت وجه التزام یا عدم انجام تعهد مطرح می نماید. در این مرحله، ممکن است دادگاه نیاز به تحقیقات بیشتر، استماع شهادت شهود یا ارجاع امر به کارشناسی داشته باشد.

4. صدور رأی بدوی و امکان تجدیدنظرخواهی و فرجام خواهی:

   پس از اتمام رسیدگی، دادگاه رأی بدوی خود را صادر می کند. اگر رأی به نفع خواهان صادر شود، خوانده محکوم به پرداخت وجه التزام و خسارات دادرسی خواهد شد. طرفین دعوا معمولاً حق دارند ظرف مدت ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ رأی بدوی، نسبت به آن اعتراض کرده و درخواست تجدیدنظرخواهی در دادگاه تجدیدنظر استان را مطرح کنند. در مراحل بعدی و در صورت وجود شرایط قانونی، امکان فرجام خواهی در دیوان عالی کشور نیز وجود دارد.

5. مراحل اجرای حکم:

   پس از قطعیت رأی، خواهان می تواند درخواست صدور اجراییه نماید. پرونده به واحد اجرای احکام دادگستری ارجاع می شود. در این مرحله، اقدامات لازم برای وصول وجه التزام روزانه از اموال خوانده (از طریق توقیف اموال، حساب بانکی و…) انجام می گیرد. اگر خوانده اموالی نداشته باشد، خواهان باید منتظر بماند تا خوانده دارای اموال شود یا می تواند درخواست اعسار از سوی خوانده را رد کند.

هر مرحله از این فرآیند، دارای جزئیات و نکات حقوقی خاص خود است که توجه به آن ها می تواند در پیشبرد موفقیت آمیز پرونده نقش کلیدی ایفا کند.

نتیجه گیری

وجه التزام روزانه به عنوان یک ابزار حقوقی قدرتمند، نقشی اساسی در تضمین اجرای تعهدات قراردادی و جبران خسارات ناشی از عدم ایفای آن ها ایفا می کند. این سازوکار، نه تنها به طرفین قرارداد امنیت خاطر می بخشد، بلکه با تعیین جریمه ای مشخص برای هر روز تأخیر، انگیزه لازم را برای عمل به موقع به تعهدات ایجاد می کند. شناخت دقیق مفهوم، شرایط، مستندات قانونی و رویه قضایی مرتبط با مطالبه وجه التزام روزانه برای هر فردی که درگیر یک قرارداد است، از اهمیت بالایی برخوردار است.

در این راهنمای جامع، تلاش بر این بود تا با ارائه اطلاعات شفاف و نمونه های کاربردی دادخواست مطالبه وجه التزام روزانه در سناریوهای مختلف، به افراد کمک شود تا در صورت لزوم، با آگاهی کامل از حقوق خود دفاع کنند. از تنظیم دقیق بند وجه التزام در قرارداد گرفته تا ارائه نمونه دادخواست تاخیر در تحویل ملک یا تنظیم سند و همچنین مراحل پس از صدور حکم، تمامی جنبه ها به گونه ای تشریح شد که مسیر حقوقی پیش رو روشن تر گردد. در نهایت، باید به یاد داشت که هرچند این راهنما اطلاعات ارزشمندی را ارائه می دهد، پیچیدگی های خاص هر پرونده ممکن است نیازمند مشاوره با وکیل متخصص باشد تا از صحت و اتقان اقدامات قانونی اطمینان حاصل شود.