ابتکار چین برای مسئله فلسطین بدون حضور ایران/ تهران با طرح پکن است مخالف است یا موافق؟

رسول سلیمی: رسانه های دولتی چین می گویند حماس و فتح، دو جناح بزرگ رقیب در فلسطین، بیانیه ای را برای پایان دادن به شکاف طولانی مدت خود در نحوه سیاست ورزی در برابر اسرائیل و در روش مبارزه برای “اتحاد فلسطین” در توافقی با میانجی گری پکن امضا کرده اند. تصاویر ویدئویی منتشر شده توسط رسانه های دولتی چین نشان می دهد که وزیر خارجه این کشور پس از دیداری که در پکن برگزار شد، همراه با نمایندگان جناح های فلسطینی از جمله حماس و فتح راه می رود.

وزیر امور خارجه چین روز سه شنبه اعلام کرد که جناح های فلسطینی متعهد شده اند که در مذاکرات آشتی جویانه خود در پکن به اختلافات پایان دهند. ابومرزوق، مقام ارشد حماس که در این نشست حضور داشت، گفت: «امروز ما توافقنامه ای را برای وحدت ملی امضا می کنیم و می گوییم که مسیر تکمیل این سفر وحدت ملی است. ما به وحدت ملی متعهد هستیم و خواستار آن هستیم.»

این توافق زمانی در پایان مذاکرات آشتی در پکن صورت گرفت که در آن ۱۴ جناح سیاسی فلسطینی با وزیر امور خارجه چین دیدار کردند. چین گفته که وزارت خارجه به تلاش های بی وقفه برای دستیابی به این اهداف با همه طرف های مربوطه ادامه خواهد داد. فتح توسط محمود العلول، معاون رئیس کمیته مرکزی آن، نمایندگی می شد، در حالی که موسی ابومرزوق، نمایندگی حماس را بر عهده داشت.

این توافق از تلاش های صادقانه چین برای حمایت از حقوق فلسطینیان، پایان دادن به تفرقه و متحد کردن مواضع فلسطینیان قدردانی می کند. این نشست بر لزوم برگزاری یک کنفرانس بین المللی گسترده و کاملا مجاز تحت نظارت سازمان ملل متحد با مشارکت منطقه ای و بین المللی تاکید دارد.

گفتگو در پکن همچنین روحیه مثبت و سازنده ای را نشان داد و موافقت کرد که به وحدت ملی جامع در چارچوب سازمان آزادیبخش فلسطین تنها نماینده مشروع مردم فلسطین در سازمان ملل، دست یابد. این قطعنامه خواستار ایجاد یک کشور مستقل فلسطینی به پایتختی اورشلیم بر اساس قطعنامه های مربوطه سازمان ملل متحد و حفظ تمامیت ارضی فلسطین، از جمله کرانه باختری، اورشلیم و غزه است.

در این بیانیه همچنین آمده است که یک دولت موقت آشتی ملی بر اساس اجماع جناح های فلسطینی و قانون اساسی فعلی فلسطین تشکیل خواهد شد تا بازسازی غزه را انجام دهد و در اسرع وقت مطابق با قانون انتخاباتی تصویب شده برای انتخابات عمومی آماده شود. قابل توجه ترین نکته در این توافق، اجماع حاصل شده در مورد حکومت پس از جنگ در غزه و تشکیل یک دولت موقت آشتی ملی است. ناظران سیاسی می گویند این قوی ترین درخواست برای ایجاد یک کشور مستقل فلسطینی بر اساس قطعنامه های مربوطه سازمان ملل متحد و اولین گام دستیابی به یک آتش بس جامع  و پایدار در غزه در اسرع وقت و اطمینان به دسترسی آرام به کمک های بشردوستانه و امداد رسانی است.

گام دوم ترویج ایده تشکیل حکومت مشترک پس از جنگ در غزه و پایبندی به اصل «حکومت فلسطینیان» است.

گام سوم این است که فلسطین را به عضویت کامل سازمان ملل متحد در آورد و اجرای «راه حل دو کشور» را آغاز کند. این سه مرحله به هم پیوسته و ضروری هستند.

سازمان آزادیبخش فلسطین ائتلافی از احزاب به رسمیت شناخته شده بین المللی است که در سال ۱۹۹۳ پیمان صلح با اسرائیل را امضا کردند و دارای یک کرسی ناظر دائمی در سازمان ملل متحد است. فتح هم بر سازمان آزادیبخش فلسطین و هم بر تشکیلات خودگردان فلسطینی که بخشی از کرانه باختری تحت اشغال اسرائیل را اداره می کند، تسلط دارد، در حالی که حماس نوار غزه را اداره می کند.

در بیانیه ای که پس از مراسم امضا منتشر شد، جناح ها توافق کردند که یک دولت موقت آشتی ملی برای حکومت بر غزه پس از جنگ تشکیل دهند. امضای روز سه شنبه اخرین ابتکار عمل با میانجی گری چین پس از آن است که این کشور در سال گذشته به بازگرداندن روابط دیپلماتیک بین عربستان سعودی و ایران کمک کرد.

کارشناسان سیاسی فلسطینی به طور کلی این توافق را به عنوان تکرار چندین بیانیه آشتی قبلی، از جمله توافق ۲۰۲۲ امضا شده توسط ۱۴ جناح فلسطینی در الجزایر، ارزیابی و نسبت به اجرای مفاد آن امیدوار نیستند. تا به امروز، هیچ یک از این تلاش ها هیچ تغییر پایداری در شکاف حماس و فتح ایجاد نکرده است به ویژه آنکه برخی ناظران سیاسی معتقدند اگر ایران مشارکت کننده مذاکرات فلسطین نباشد، در عمل نمی توان تغییری در سیاست های خاورمیانه ملاحظه کرد.

چه آنکه جزئیات این توافق چارچوب زمانی برای تشکیل دولت جدید تعیین نکرده است. جناح های فلسطینی که مدت ها با هم ستیز دارند، پیش از این و پس از آن که حماس، اعضای فتح را در یک جنگ کوتاه در سال ۲۰۰۷ از غزه اخراج کردند، نتوانستند اختلافات سیاسی خود را بهبود دهند.

جناح های رقیب حماس و فتح برای اولین بار در ماه اوریل در پکن برای بحث در مورد تلاش های آشتی برای پایان دادن به حدود ۱۷ سال اختلافات دیدار کردند و این اولین بار است که یک هیئت حماس از زمان آغاز جنگ در غزه به چین سفر می کند. مقامات چینی در ماه های اخیر حمایت از فلسطینی ها را در مجامع بین المللی افزایش داده اند و خواستار یک کنفرانس صلح در مقیاس بزرگتر اسرائیل و فلسطین و یک جدول زمانی خاص برای اجرای راه حل دو کشور شده اند.

ناظران سیاسی معتقدند غیبت ایران در چنین نشستی ناشی از عدم قبول راه حل دو کشوری است که برخی گروه های فلسطینی، چین و امریکا از آن حمایت می کنند. چه آنکه در اسرائیل نیز حزب لیکود که نتانیاهو نمایندگی آن را عهده دار است از مخالفان سر سخت راه حل دو کشوری هستند. اما آنچه بیانیه پکن را برجسته می کند تلاش چین به مثابه قدرتی شرقی برای ایجاد اجماع در گروه های فلسطینی بر سر ایده دو کشوری است. موضعی که در آینده ای نه چندان دور، ایران را نیز در وضعیت تعیین موضع نسبت به پذیرش یا رد ایده دو کشوری قرار خواهد داد. ایده ای که تاکنون دو اجماع شرقی و غربی در حمایت از آن شکل گرفته است.

۳۱۱۲۱۳