تفاوت استرداد و مسترد

در دنیای حقوق، اصطلاحات استرداد و مسترد کردن اغلب به جای یکدیگر به کار می روند، اما تفاوت های ظریفی میان آن ها وجود دارد. استرداد به معنای بازپس گیری یا اعاده یک حق، شیء یا وضعیت است که یک مفهوم کلی تر محسوب می شود، در حالی که مسترد کردن، عملی اجرایی و فعل گونه است که به این بازپس گیری و انصراف از آن منجر می شود. در دعاوی حقوقی ایران، به ویژه بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی، درک دقیق این دو مفهوم، به خصوص در قالب «استرداد دادخواست» و «استرداد دعوا»، برای هر فرد درگیر در فرآیندهای قضایی حیاتی است. این تفاوت ها پیامدهای حقوقی متفاوتی در پی دارند که می تواند مسیر پرونده را به کلی تغییر دهد. از این رو، آگاهی از ابعاد گوناگون این مفاهیم، به فرد کمک می کند تا در مواجهه با پرونده های قضایی خود، تصمیمات آگاهانه تر و موثرتری بگیرد. در این مقاله به بررسی دقیق و کاربردی تفاوت استرداد و مسترد در بستر حقوقی ایران، با تمرکز بر قانون آیین دادرسی مدنی، انواع آن و آثار حقوقی هر یک پرداخته می شود تا مخاطب بتواند با درک صحیح این مفاهیم، در مسیر حقوقی خود با اطمینان قدم بردارد.

استرداد در گستره حقوق: فراتر از دعوا و دادخواست

زمانی که سخن از بازپس گیری و اعاده به میان می آید، واژه استرداد به ذهن بسیاری خطور می کند. این واژه در زبان فارسی به معنای بازگرداندن و پس گرفتن چیزی است که پیشتر داده شده یا گرفته شده بود. در گستره حقوق نیز، استرداد یک مفهوم بنیادین محسوب می شود و تنها به بازپس گیری دادخواست یا دعوا محدود نمی شود. این مفهوم می تواند در زمینه های گوناگونی نمود پیدا کند که هر یک ویژگی ها و آثار حقوقی خاص خود را دارند.

تعریف لغوی و کاربردی استرداد و مسترد کردن

تفاوت میان «استرداد» و «مسترد کردن» را می توان در نقش دستوری و کاربرد آن ها در جمله دریافت. استرداد یک اسم مصدر است، به معنای خودِ عمل بازپس گیری یا اعاده. این واژه به نتیجه یا وضعیت ناشی از یک عمل اشاره دارد. اما «مسترد کردن» یک فعل است که به انجام آن عمل بازپس گیری دلالت می کند. به بیان ساده تر، استرداد هدف یا نتیجه است و مسترد کردن، فعلی است که آن هدف را محقق می سازد.

برای درک جامع تر این مفاهیم، می توان به مثال هایی خارج از دادرسی مدنی اشاره کرد:

• استرداد مجرمین (Extradition): این مفهوم به بازگرداندن فردی که مرتکب جرمی در یک کشور شده و به کشور دیگری گریخته، به کشور مبدأ اشاره دارد. در اینجا، عمل بازگرداندن مجرم، «مسترد کردن» مجرم است و نتیجه آن، «استرداد» مجرم به کشور مبدأ.
• استرداد مال غیرمنقول یا منقول (Restitution of property): گاهی ممکن است مالی به اشتباه یا غیرقانونی در اختیار دیگری قرار گیرد. عمل بازگرداندن آن مال به صاحب اصلی خود، «مسترد کردن» مال نامیده می شود و هدف از آن، «استرداد» مالکیت به صاحب اصلی است.
• استرداد سند یا دلیل (Retrieval of document/evidence): در جریان دادرسی، ممکن است اسناد یا مدارکی از سوی یکی از طرفین ارائه شده باشد. اگر به هر دلیلی نیاز به پس گرفتن این اسناد یا دلایل باشد، این عمل «مسترد کردن» سند یا دلیل خوانده می شود و هدف آن «استرداد» آن از پرونده است. با این حال، باید توجه داشت که استرداد سند یا دلیل با استرداد دادخواست یا دعوا در کاربرد و آثار حقوقی متفاوت است. استرداد سند، صرفاً به معنای بازپس گیری یک جزء از دلایل است، در حالی که استرداد دادخواست یا دعوا، به انصراف از کل فرآیند یا بخش عمده ای از آن دلالت دارد.

استرداد به عنوان یک حق یا اختیار قانونی

در نظام حقوقی، استرداد فراتر از یک عمل صرف، به عنوان یک حق یا اختیار قانونی برای خواهان یا ذینفع تلقی می شود. این حق به فرد اجازه می دهد تا تحت شرایط خاصی، از اقدام حقوقی خود (مانند طرح دعوا یا دادخواست) منصرف شود. این اختیار، انعطاف پذیری لازم را در فرآیندهای قضایی فراهم می آورد و به افراد این فرصت را می دهد که در صورت تغییر شرایط، توافق با طرف مقابل یا حتی تشخیص اشتباه در روند اقدام اولیه، تصمیم خود را بازبینی کنند. اما این حق مطلق نیست و حدود و شرایط آن به وضوح در قوانین، به ویژه قانون آیین دادرسی مدنی، مشخص شده است تا از سوءاستفاده احتمالی و تضییع حقوق طرف مقابل جلوگیری شود.

تمرکز اصلی: تفاوت استرداد دادخواست و استرداد دعوا در آیین دادرسی مدنی

مفهوم استرداد در قانون آیین دادرسی مدنی ایران، به دو شکل اصلی نمود پیدا می کند: استرداد دادخواست و استرداد دعوا. این دو، اگرچه در ظاهر شبیه به هم هستند و هر دو به معنای انصراف خواهان از پیگیری حقوقی است، اما در زمان اقدام، شرایط لازم و مهم تر از همه، آثار حقوقی ناشی از آن ها، تفاوت های بنیادینی دارند. درک این تفاوت ها برای هر فردی که درگیر یک پرونده قضایی است، از اهمیت بالایی برخوردار است.

استرداد دادخواست چیست؟ (با استناد به بند الف ماده ۱۰۷ ق.آ.د.م)

استرداد دادخواست به معنای انصراف خواهان از دادخواست ارائه شده خود، پیش از آنکه رسیدگی به ماهیت دعوا آغاز شود، است. این اقدام فرصتی را برای خواهان فراهم می آورد تا در صورت وجود نقص شکلی در دادخواست یا تغییر تصمیم، از ادامه فرآیند قضایی مرتبط با آن دادخواست منصرف شود.

• تعریف دقیق: خواهان می تواند دادخواستی را که به دادگاه ارائه کرده است، قبل از اینکه دادگاه وارد بررسی ماهوی دعوا شود، پس بگیرد.
• زمان اقدام: بر اساس بند الف ماده ۱۰۷ قانون آیین دادرسی مدنی، خواهان می تواند تا پایان اولین جلسه دادرسی، دادخواست خود را مسترد کند. این زمان بندی حیاتی است؛ زیرا پس از آن، وارد مرحله استرداد دعوا خواهیم شد.
• شرایط: نکته مهم اینجاست که برای استرداد دادخواست، نیازی به کسب رضایت خوانده نیست. خواهان به تنهایی می تواند این تصمیم را اتخاذ کند.
• قرار صادره: در صورت استرداد دادخواست در مهلت قانونی، دادگاه قرار ابطال دادخواست را صادر می کند. این قرار نشان دهنده آن است که دادخواست از ابتدا فاقد اثر قانونی شده است.
• آثار حقوقی: اصلی ترین پیامد قرار ابطال دادخواست، این است که به ماهیت دعوا رسیدگی نشده و خواهان می تواند مجدداً با همان موضوع، دادخواست جدیدی را به دادگاه ارائه دهد. این قرار، اعتبار امر مختومه ندارد و مانع از طرح دعوای مجدد نخواهد شد.

استرداد دعوا چیست؟ (با استناد به بند ب و ج ماده ۱۰۷ ق.آ.د.م)

بر خلاف استرداد دادخواست، استرداد دعوا زمانی مطرح می شود که رسیدگی به پرونده آغاز شده و دادگاه وارد ماهیت دعوا گردیده است. این انصراف خواهان از ادامه پیگیری دعوای حقوقی، بسته به زمان و شرایط آن، آثار حقوقی متفاوتی را به دنبال دارد.

• تعریف دقیق: انصراف خواهان از ادامه پیگیری دعوای حقوقی که رسیدگی به ماهیت آن آغاز شده است.
• زمان اقدام: این اقدام پس از پایان اولین جلسه دادرسی و تا قبل از ختم دادرسی (اعلام پایان رسیدگی توسط دادگاه) امکان پذیر است.
• شرایط و قرار صادره (بسته به زمان و رضایت خوانده):
  1. تا قبل از ختم مذاکرات طرفین (بند ب ماده ۱۰۷): در این حالت، نیازی به رضایت خوانده نیست. خواهان می تواند به تنهایی تصمیم به استرداد دعوا بگیرد. دادگاه در این صورت، قرار رد دعوا صادر می کند.
  2. پس از ختم مذاکرات طرفین (بند ج ماده ۱۰۷): این مرحله دارای دو حالت است که پیامدهای متفاوتی دارند:
     • با رضایت خوانده: اگر پس از ختم مذاکرات، خواهان قصد استرداد دعوا را داشته باشد و خوانده نیز با این امر موافقت کند، دادگاه مجدداً قرار رد دعوا صادر می کند.
     • با انصراف کلی خواهان از دعوا: اگر خواهان پس از ختم مذاکرات، بدون نیاز به رضایت خوانده، از دعوای خود به طور کلی صرف نظر کند، دادگاه قرار سقوط دعوا صادر خواهد کرد. این حالت به معنای انصراف مطلق و نهایی از طرح دعوا است.
• آثار حقوقی:
  • قرار رد دعوا: در این حالت (بند ب و بند ج با رضایت خوانده)، همانند قرار ابطال دادخواست، خواهان می تواند مجدداً دعوای خود را با همان موضوع مطرح کند. این قرار نیز اعتبار امر مختومه ندارد.
  • قرار سقوط دعوا: مهم ترین و قاطع ترین پیامد حقوقی استرداد دعوا، صدور قرار سقوط دعوا است. در این حالت، دعوا به کلی ساقط شده و خواهان دیگر امکان طرح مجدد همان دعوا را نخواهد داشت. این قرار دارای اعتبار امر مختومه است و به منزله پایان کامل اختلاف بر سر آن موضوع تلقی می شود.

درک این ظرافت ها و پیامدهای حقوقی هر یک از انواع استرداد برای انتخاب مسیر صحیح در دادرسی و جلوگیری از تضییع حقوق، ضروری است. یک تصمیم آگاهانه در این مرحله می تواند سرنوشت یک پرونده را به کلی دگرگون سازد.

جدول مقایسه جامع: استرداد دادخواست در مقابل استرداد دعوا

برای شفاف سازی و درک بهتر تفاوت های میان انواع استرداد در آیین دادرسی مدنی، جدول زیر به مقایسه جامع استرداد دادخواست و انواع استرداد دعوا بر اساس ماده ۱۰۷ قانون آیین دادرسی مدنی می پردازد. این جدول به فرد کمک می کند تا با یک نگاه، ابعاد مختلف هر یک از این مفاهیم و پیامدهای حقوقی آن ها را دریابد و انتخابی آگاهانه داشته باشد.

معیار	استرداد دادخواست	استرداد دعوا (بند ب ماده ۱۰۷)	استرداد دعوا (بند ج ماده ۱۰۷ با رضایت خوانده)	استرداد دعوا (بند ج ماده ۱۰۷ با انصراف کلی)
زمان اقدام	تا پایان اولین جلسه دادرسی	پس از اولین جلسه دادرسی و تا قبل از ختم دادرسی	پس از ختم مذاکرات طرفین	پس از ختم مذاکرات طرفین
نیاز به رضایت خوانده	خیر	خیر	بله	خیر (فقط انصراف خواهان)
قرار صادره	قرار ابطال دادخواست	قرار رد دعوا	قرار رد دعوا	قرار سقوط دعوا
امکان طرح مجدد دعوا	بله (بدون محدودیت)	بله (بدون محدودیت)	بله (بدون محدودیت)	خیر (اعتبار امر مختومه)
ماده قانونی مستند	بند الف ماده ۱۰۷ ق.آ.د.م	بند ب ماده ۱۰۷ ق.آ.د.م	بند ج ماده ۱۰۷ ق.آ.د.م	بند ج ماده ۱۰۷ ق.آ.د.م
هدف خواهان	رفع نقص شکلی، تغییر تصمیم اولیه	انصراف از ادامه رسیدگی به دلایل گوناگون	انصراف با توافق و رضایت طرفین	پایان کامل و نهایی اختلاف

آگاهی از تفاوت میان قرار ابطال دادخواست، رد دعوا و سقوط دعوا، به فرد امکان می دهد تا در بزنگاه های حقوقی، تصمیمی اتخاذ کند که نه تنها منافعش را حفظ کند، بلکه از اتلاف وقت و هزینه جلوگیری نماید.

نحوه و مراحل قانونی مسترد کردن در عمل

پس از درک مفاهیم نظری استرداد، نوبت به شناخت چگونگی مسترد کردن در عمل می رسد. این فرآیند، یعنی نحوه انصراف خواهان از پیگیری دعوا یا دادخواست، دارای مراحل و قواعد مشخصی است که رعایت آن ها برای اعتبار حقوقی عمل ضروری است. هر خواهان یا نماینده قانونی او باید با این رویه های عملی آشنایی کامل داشته باشد تا بتواند به درستی از حق خود استفاده کند.

شیوه صریح و ضمنی استرداد

مسترد کردن دعوا یا دادخواست می تواند به دو شیوه کلی انجام پذیرد:

• شیوه صریح: در این روش، خواهان یا وکیل او به صورت کتبی و رسمی، با تقدیم لایحه به دادگاه، انصراف خود را از دعوا یا دادخواست اعلام می کند. این لایحه باید به مرجع قضایی مربوطه (دادگاه بدوی، تجدیدنظر یا دیوان عالی کشور) ارسال شود و به صراحت درخواست استرداد را مطرح کند. این شیوه شفاف ترین و معمول ترین راه برای مسترد کردن است.
• شیوه ضمنی: گاهی اوقات، انصراف از دعوا به صورت غیرمستقیم و از طریق انجام عملی خاص که نشان دهنده عدم تمایل به ادامه دعوا است، صورت می گیرد. به عنوان مثال، اگر خواهان دعوای مطالبه مال، خود اقدام به خرید همان مال از خوانده کند، این عمل می تواند به منزله انصراف ضمنی از دعوای اولیه تلقی شود. با این حال، شیوه ضمنی کمتر رایج است و ممکن است در تفسیر قضایی با ابهاماتی روبرو شود، لذا همیشه توصیه می شود از شیوه صریح و کتبی استفاده شود.

نقش وکیل: حدود اختیارات وکیل در استرداد دعوا یا دادخواست

در امور حقوقی، وکیل دادگستری نقش مهمی در پیشبرد پرونده ها ایفا می کند. اما آیا وکیل می تواند بدون اجازه موکل، اقدام به استرداد دادخواست یا دعوا کند؟ پاسخ این سوال در ماده ۳۵ قانون آیین دادرسی مدنی نهفته است. بر اساس این ماده، وکیل در صورتی می تواند دعوای حقوقی را مسترد کند یا از دادخواست انصراف دهد که این اختیار به صراحت در وکالت نامه به او اعطا شده باشد. عدم تصریح این اختیار در وکالت نامه، به وکیل اجازه نمی دهد که بدون کسب اجازه مجدد از موکل خود، چنین تصمیم مهمی را اتخاذ کند. این قاعده برای حفظ حقوق موکل و جلوگیری از هرگونه اقدام ناخواسته وضع شده است.

نمونه لایحه استرداد دادخواست یا دعوا

لایحه استرداد باید حاوی اطلاعات دقیق پرونده و درخواست صریح باشد. یک نمونه لایحه ساده می تواند به شرح زیر باشد:

ریاست محترم شعبه [شماره شعبه] دادگاه عمومی حقوقی [نام مجتمع قضایی/شهر]

با سلام و احترام،

احتراماً به استحضار می رساند اینجانب [نام و نام خانوادگی خواهان/وکیل خواهان]، خواهان پرونده به شماره کلاسه [شماره کلاسه پرونده] و شماره بایگانی [شماره بایگانی] با موضوع [موضوع دعوا] که وقت رسیدگی آن برای تاریخ [تاریخ جلسه] ساعت [ساعت جلسه] تعیین گردیده است، با توجه به [دلایل استرداد، مثلاً توافق با خوانده، رفع نقص دادخواست، تغییر تصمیم و غیره]، تقاضای استرداد [دادخواست / دعوا] را دارم.

خواهشمند است دستور فرمایید مراتب امر در پرونده ثبت و [قرار ابطال دادخواست / قرار رد دعوا / قرار سقوط دعوا (بسته به شرایط)] صادر گردد.

با تشکر و احترام
[نام و نام خانوادگی خواهان/وکیل]
[امضاء]
[تاریخ]

توصیه می شود پیش از تنظیم هرگونه لایحه، با یک متخصص حقوقی مشورت شود تا جزئیات پرونده به دقت بررسی و بهترین متن ممکن تهیه شود.

استرداد در مراحل بالاتر دادرسی: تجدیدنظر و فرجام خواهی

حق استرداد تنها به مرحله بدوی محدود نمی شود و خواهان این اختیار را دارد که در مراحل بالاتر دادرسی، یعنی تجدیدنظر و حتی فرجام خواهی، نیز از درخواست خود صرف نظر کند. اما شرایط و آثار این استرداد در هر مرحله متفاوت است و قوانین خاص خود را دارد که باید مورد توجه قرار گیرد.

استرداد دادخواست تجدیدنظر (ماده ۳۶۳ ق.آ.د.م)

پس از صدور رأی در مرحله بدوی، اگر یکی از طرفین (تجدیدنظرخواه) به رأی اعتراض داشته باشد، می تواند دادخواست تجدیدنظر تقدیم کند. اما گاهی ممکن است تجدیدنظرخواه پس از تقدیم دادخواست، به دلایلی مانند توافق با طرف مقابل یا تغییر شرایط، از ادامه روند تجدیدنظرخواهی منصرف شود. در این صورت:

• شرایط: بر اساس ماده ۳۶۳ قانون آیین دادرسی مدنی، هر یک از طرفین دعوا می تواند تا زمانی که رسیدگی در مرحله تجدیدنظر پایان نیافته، دادخواست تجدیدنظر خود را مسترد کند. این استرداد، نیازی به رضایت طرف مقابل ندارد.
• قرار صادره: مرجع تجدیدنظر در صورت استرداد دادخواست تجدیدنظر، قرار ابطال دادخواست تجدیدنظر را صادر می کند.
• آثار حقوقی: با صدور قرار ابطال دادخواست تجدیدنظر، پرونده در مرحله تجدیدنظر مسکوت مانده و رأی بدوی به قوت خود باقی می ماند و قطعیت پیدا می کند. به عبارت دیگر، حق تجدیدنظرخواهی از بین می رود و رأی بدوی قابل اجرا خواهد بود.

استرداد دادخواست فرجامی (ماده ۴۱۵ ق.آ.د.م)

فرجام خواهی آخرین مرحله از رسیدگی های قضایی در نظام حقوقی ایران است که در دیوان عالی کشور انجام می شود. این مرحله بیشتر به بررسی رعایت تشریفات و قوانین در صدور آرا می پردازد تا رسیدگی ماهوی. در این مرحله نیز، امکان استرداد دادخواست فرجامی وجود دارد:

• شرایط: ماده ۴۱۵ قانون آیین دادرسی مدنی به طور مستقیم به استرداد دادخواست فرجامی اشاره دارد. فرجام خواه می تواند تا پیش از صدور رأی از سوی دیوان عالی کشور، دادخواست فرجامی خود را مسترد کند.
• آثار آن بر فرجام تبعی: یکی از آثار مهم استرداد دادخواست فرجامی، تأثیر آن بر «فرجام تبعی» است. فرجام تبعی زمانی مطرح می شود که خوانده فرجام خواهی (فرجام خوانده) نیز به رأی مورد اعتراض فرجام خواه، اعتراض داشته باشد و در پاسخ به دادخواست فرجام، خود نیز درخواست فرجام خواهی کند. ماده ۴۱۵ صراحتاً بیان می دارد: اگر فرجام خواه دادخواست فرجامی خود را مسترد نماید یا دادخواست او رد شود، حق درخواست فرجام تبعی ساقط می شود و اگر درخواست فرجام تبعی شده باشد، بلااثر می گردد. این به معنای آن است که با استرداد دادخواست اصلی فرجام، فرجام تبعی نیز اعتبار خود را از دست می دهد.

در هر دو مرحله تجدیدنظر و فرجام خواهی، تصمیم به استرداد باید با آگاهی کامل از پیامدهای حقوقی آن و با مشاوره وکیل متخصص اتخاذ شود تا از تضییع حقوق جلوگیری به عمل آید.

نکات تکمیلی و عملی کاربردی

در مسیر پرپیچ و خم دادرسی، استرداد دادخواست یا دعوا، فراتر از یک تصمیم ساده، با نکاتی ظریف و کاربردی همراه است که توجه به آن ها می تواند سرنوشت یک پرونده را تحت تأثیر قرار دهد. آگاهی از این جزئیات، به فرد کمک می کند تا با دیدی بازتر و اطلاعاتی کامل تر، در مراحل مختلف حقوقی قدم بردارد.

سرنوشت هزینه های دادرسی در صورت استرداد

یکی از پرسش های رایج در مورد استرداد، وضعیت هزینه های دادرسی است. آیا با مسترد کردن دادخواست یا دعوا، هزینه های پرداخت شده به خواهان بازمی گردد؟ پاسخ این است: خیر. هزینه های دادرسی که خواهان برای ثبت دادخواست و پیگیری دعوا پرداخت کرده است، در صورت استرداد به وی مسترد نخواهد شد. این هزینه ها به عنوان بخشی از تشریفات دادرسی محسوب می شوند و صرف نظر از نتیجه نهایی یا انصراف از دعوا، قابل بازگشت نیستند.

استرداد بخشی از خواسته: امکان پذیری و پیامدهای حقوقی آن

آیا خواهان می تواند تنها بخشی از خواسته های خود را مسترد کند؟ بله، این امکان وجود دارد. خواهان می تواند به جای انصراف از کل دعوا، تنها از بخشی از خواسته های خود صرف نظر کند. به این عمل «کاهش خواسته» نیز گفته می شود. پیامد حقوقی کاهش خواسته این است که دادگاه تنها به بخش باقیمانده خواسته رسیدگی خواهد کرد و در مورد بخش مسترد شده، پرونده ادامه نخواهد یافت. این امر می تواند برای خواهان مفید باشد، زمانی که تنها بر بخشی از خواسته های خود اصرار دارد یا در مورد بخش های دیگر به توافق رسیده است.

تفاوت استرداد با گذشت یا صلح در دعاوی کیفری/حقوقی

گرچه استرداد، گذشت و صلح همگی به نوعی به انصراف از ادامه پیگیری قضایی منجر می شوند، اما تفاوت های ماهوی و قانونی مهمی بین آن ها وجود دارد:

• استرداد: عمدتاً در دعاوی حقوقی کاربرد دارد و به معنای انصراف یک طرفه خواهان از دادخواست یا دعوا است.
• گذشت: در دعاوی کیفری مطرح می شود و به معنای انصراف شاکی از شکایت خود در جرایم قابل گذشت است. با گذشت شاکی، تعقیب کیفری متوقف یا مجازات تخفیف می یابد. اثر گذشت فوری و قطعی است.
• صلح: یک قرارداد بین طرفین دعوا (هم حقوقی و هم کیفری) است که به موجب آن، طرفین با توافق و سازش، اختلاف خود را حل و فصل می کنند. صلحنامه می تواند خارج از دادگاه تنظیم شود یا در دادگاه به صورت سازش نامه ثبت شود و معمولاً دارای آثار حقوقی قوی تر و دائمی تر از استرداد یا گذشت یک طرفه است.

معنای ختم دادرسی و ختم مذاکرات اصحاب دعوا

این دو اصطلاح نقش کلیدی در تعیین مهلت ها و آثار حقوقی استرداد دعوا دارند:

• ختم دادرسی: زمانی است که دادگاه تمامی مراحل رسیدگی به پرونده، از جمله اخذ اظهارات طرفین، استماع شهود، بررسی اسناد، و کارشناسی را به پایان رسانده و خود را آماده صدور رأی ماهوی می بیند. پس از ختم دادرسی، امکان استرداد دعوا (به جز در برخی موارد خاص در مراحل بالاتر دادرسی) وجود ندارد.
• ختم مذاکرات اصحاب دعوا: به معنای پایان یافتن فرصت طرفین برای ارائه دفاعیات، دلایل و مستندات خود در جلسات دادرسی است. معمولاً پس از این مرحله، دادگاه به جمع بندی می پردازد و خود را برای صدور رأی آماده می کند. این اصطلاح در ماده ۱۰۷ قانون آیین دادرسی مدنی برای تفکیک شرایط استرداد دعوا قبل و بعد از آن، اهمیت بسزایی دارد.

اهمیت مشاوره حقوقی پیش از هر اقدام

با توجه به پیچیدگی ها، ظرافت ها و پیامدهای حقوقی متفاوت هر یک از انواع استرداد، مشاوره با یک وکیل متخصص و باتجربه پیش از هرگونه اقدام، حیاتی است. یک وکیل می تواند با بررسی دقیق جزئیات پرونده، بهترین مسیر را برای حفظ منافع موکل پیشنهاد دهد و از بروز اشتباهات حقوقی و تضییع حقوق فرد جلوگیری کند. این مشاوره به ویژه در مواردی که تصمیم به استرداد دعوا به قرار سقوط دعوا (عدم امکان طرح مجدد) منجر می شود، اهمیت مضاعفی پیدا می کند.

نتیجه گیری: انتخابی آگاهانه در مسیر حقوقی

در مسیر حقوقی، گاهی اوقات بهترین راه پیشروی، بازپس گیری و انصراف از مسیری است که آغاز شده است. مفاهیم استرداد و مسترد کردن، ابزارهایی قانونی را در اختیار افراد قرار می دهند تا بتوانند در شرایط مختلف، تصمیمات خود را بازبینی و اصلاح کنند. همانطور که بیان شد، استرداد به معنای کلی بازپس گیری است و مسترد کردن، فعلی است که این بازپس گیری را محقق می سازد. در بستر قانون آیین دادرسی مدنی ایران، این مفاهیم در دو قالب اصلی «استرداد دادخواست» و «استرداد دعوا» نمود پیدا می کنند که هر یک دارای زمان بندی مشخص، شرایط خاص و پیامدهای حقوقی کاملاً متفاوتی هستند.

تفاوت های کلیدی میان این دو شامل زمان اقدام (قبل از اولین جلسه دادرسی برای دادخواست در مقابل بعد از آن برای دعوا)، نیاز به رضایت خوانده و مهم تر از همه، نوع قرار صادره (ابطال دادخواست، رد دعوا یا سقوط دعوا) و امکان طرح مجدد دعوا است. درک دقیق اینکه هر یک از این قرارها چه معنایی دارند و چه تأثیری بر آینده پرونده خواهند داشت، برای هر خواهان حیاتی است. انتخابی که منجر به صدور قرار سقوط دعوا شود، به معنای از دست دادن همیشگی حق طرح دعوا بر سر آن موضوع است، در حالی که قرارهای ابطال یا رد دعوا، این امکان را برای خواهان باقی می گذارند.

تصمیم گیری آگاهانه در مورد مسترد کردن دادخواست یا دعوا، نیازمند شناخت عمیق از مواد قانونی، رویه قضایی و جزئیات پرونده است. توجه به نکات تکمیلی مانند سرنوشت هزینه های دادرسی، امکان استرداد بخشی از خواسته، و تمایز آن با مفاهیمی چون گذشت و صلح، به فرد کمک می کند تا با نگاهی جامع تر به موضوع، گام های حقوقی خود را بردارد. در نهایت، مشاوره با یک وکیل متخصص، چراغ راهی است که فرد را در این پیچ و خم های حقوقی به سلامت عبور می دهد و او را قادر می سازد تا با اطمینان کامل و حفظ حقوق خود، در مسیر قضایی گام بردارد و تصمیمی بگیرد که به بهترین شکل ممکن منافعش را تامین کند.

سوالات متداول

خواهان دعوی خود را مسترد نموده به چه معناست؟

این عبارت به این معناست که خواهان (فردی که دعوا را مطرح کرده) تصمیم گرفته است از ادامه پیگیری پرونده قضایی خود منصرف شده و دعوا را پس بگیرد.

آیا پس از استرداد دعوا می توان مجدداً شکایت کرد؟

بستگی به نوع قرار صادره دارد. اگر دادگاه قرار ابطال دادخواست یا رد دعوا صادر کرده باشد، بله، امکان طرح مجدد همان دعوا وجود دارد. اما اگر قرار سقوط دعوا صادر شده باشد، دیگر نمی توان همان دعوا را مجدداً مطرح کرد.

در صورت استرداد دادخواست چه قراری صادر می شود؟

در صورت استرداد دادخواست تا پایان اولین جلسه دادرسی، دادگاه قرار ابطال دادخواست صادر می کند.

مهلت استرداد دادخواست چه زمانی است؟

مهلت استرداد دادخواست، تا پایان اولین جلسه دادرسی است. پس از آن وارد مرحله استرداد دعوا می شویم.

استرداد دعوا بعد از جلسه اول امکان پذیر است؟

بله، استرداد دعوا پس از پایان اولین جلسه دادرسی و تا قبل از ختم دادرسی امکان پذیر است، اما شرایط و آثار آن بسته به رضایت خوانده و زمان استرداد (قبل یا بعد از ختم مذاکرات) متفاوت خواهد بود.

آیا هزینه دادرسی در صورت استرداد بازمی گردد؟

خیر، هزینه های دادرسی که برای طرح دعوا پرداخت شده است، در صورت استرداد دادخواست یا دعوا به خواهان مسترد نخواهد شد.

استرداد سند یا دلیل به چه معناست؟

به معنای بازپس گیری یک مدرک یا سند که قبلاً به دادگاه ارائه شده بود. این عمل با استرداد دادخواست یا دعوا که به کل پرونده مربوط می شود، متفاوت است.

اگر خوانده با استرداد دعوا موافق نباشد، چه اتفاقی می افتد؟

اگر استرداد دعوا پس از ختم مذاکرات اصحاب دعوا باشد و خوانده با آن موافق نباشد، خواهان دو گزینه دارد: یا باید از تصمیم خود برای استرداد دعوا صرف نظر کند، یا به طور کلی از دعوای خود انصراف دهد که در این صورت دادگاه قرار سقوط دعوا صادر کرده و دیگر امکان طرح مجدد دعوا وجود نخواهد داشت.